Την ώρα που η 26χρονη βουλευτής του Λαϊκού Μετώπου Μαριόν Μαρεσάλ Λεπέν, εγγονή του Ζαν Μαρί Λεπέν και ανιψιά της Μαρίν Λεπέν, δήλωνε στο πρακτορείο Sputnik ότι η Ρωσία έχει μεγάλο ρόλο να παίξει στην Ευρώπη μαζί με τη Γαλλία, επειδή «είναι σύμμαχος με την πολιτισμική έννοια και έχουμε συμφέροντα που πρέπει να υπερασπιστούμε από κοινού», η μεγαλύτερη παγκόσμια διαδικτυακή οργάνωση, το Avaaz, καλούσε τα 44 εκατ. μέλη της να συμμετάσχουν επειγόντως σε μια Παγκόσμια Συνέλευση Πολιτών για να καθορίσουν το μέλλον της οργάνωσης και τη νέα στρατηγική της. Αν δίπλα σε αυτά τα δύο αμφιλεγόμενης σημασίας γεγονότα βάλουμε τα δύο μείζονα που προηγήθηκαν, το Brexit και την εκλογή Τραμπ στις ΗΠΑ, έχουμε μια καλή ιδέα για τις δυναμικές που αναπτύσσονται τόσο στον μικρό, όσο και στο μεγάλο μας κόσμο.
Αν επίσης σκεφτούμε πως τα πολεμικά μέτωπα στη Συρία και το Ιράκ μοιάζουν να ενοποιούνται ή ότι οι Φιλιππίνες άλλαξαν αιφνιδίως στρατόπεδο εγκαταλείποντας θορυβωδώς τις ΗΠΑ ή ότι το πρώτο κινέζικο αεροπλανοφόρο πλέει ήδη στη Θάλασσα της Νότιας Κίνας ή ακόμη πως τα καραβάνια των μεταναστών συνεχίζουν να έρχονται και τέλος τις διαδηλώσεις των νέων στις ΗΠΑ, μπορούμε αβίαστα να συμπεράνουμε ότι ο κόσμος αλλάζει!…
Πίσω από την ομιλία Ομπάμα
Το ερώτημα λοιπόν είναι πώς αλλάζει και κυρίως πού πάει; Αν για λίγο αναστοχαστούμε την ομιλία του Μπαράκ Ομπάμα στην Αθήνα αντιλαμβανόμαστε ότι τα πάντα αλλάζουν μάλλον προς το χειρότερο. Αυτά που είπε ο χαρισματικός αμερικανός πρόεδρος για τη Δημοκρατία και το πώς πρέπει με τη συμμετοχή μας να την διεκδικούμε καθημερινά, δείχνουν ότι η Δημοκρατία κινδυνεύει από τα μέσα. Όχι θεωρητικά, αλλά εδώ και τώρα. Δυστυχώς, τόσο στην Αμερική όσο και στην Ευρώπη, οι δημοκρατικές ηγεσίες δεν αντέδρασαν εγκαίρως και δραστικά. Φτάνει να δει κανείς τις τελευταίες προτάσεις του eurogroup και της Κομισιόν για τη λιτότητα και την ανάπτυξη για να καταλάβει πόσο πίσω είναι από τα πραγματικά προβλήματα. Η Ευρώπη στέκεται στην κόψη του ξυραφιού και οι αντιδράσεις είναι πολύ ασθενικές, πολύ συμβατικές έναντι αυτού που έρχεται. Συνεπώς, ξέρουμε περίπου πού πάνε τα πράγματα και δικαιολογίες δεν έχουμε ούτε εμείς οι πολίτες, ούτε οι ηγεσίες.
Στο πεδίο της πολιτικής, έξι μήνες πριν από την κρίσιμη αναμέτρηση στη Γαλλία (που ενδέχεται να κρίνει οριστικά το μέλλον της Ευρώπης), η Μαριόν Μαρεσάλ Λεπέν από το βήμα της Γαλλικής Εθνοσυνέλευσης, δηλώνει ότι το κόμμα της δεν θέλει να «καταστρέψει την ευρωπαϊκή ιδέα, αλλά μάλλον να δημιουργήσει μια άλλη Ευρώπη βασισμένη στον σεβασμό των εθνών, της εθνικής κυριαρχίας και της εθνικής ταυτότητας». Ποιος μπορεί να διαφωνεί με αυτό. Αλλά εκεί είναι και το πρόβλημα. Λένε τα αυτονόητα που οι άλλοι περιφρόνησαν και εκεί είναι η παγίδα. Είναι σαφές από την πρώτη στιγμή ότι τα κόμματα του τόξου που αντιτίθεται στο ευρωπαϊκό κατεστημένο επιχειρούν να εκμεταλλευτούν το Brexit και τη νίκη του Τραμπ.
Οι αυταρχικοί ηγέτες
Ο κορυφαίος κοινωνιολόγος Zygmunt Bauman στο τελευταίο άρθρο του, όπου υποστηρίζει πως ο νεοφιλευθερισμός άνοιξε τον δρόμο για τον Τραμπ, επισημαίνει ότι ένας «αποφασιστικός» (decisionist) ηγέτης, τύπου Τραμπ, το μόνο που χρειάζεται για να δράσει είναι κάποια δημόσια νομιμοποίηση. Μετά, οι αποφάσεις του δεν έχουν κανένα άλλο περιορισμό, αρνείται συνήθως να τις εξηγήσει και λειτουργεί με τη θέληση του ηγέτη. Ο Bauman φοβάται ότι στη νέα εποχή της φιλελεύθερης δημοκρατίας, τέτοιου τύπου ηγεσίες θα λειτουργούν αυταρχικά παραβιάζοντας την ανθρώπινη ελευθερία και τα δικαιώματα. Η προειδοποίηση του Bauman προς τους Ευρωπαίους είναι σαφής και τραγικά επίκαιρη.
Το κακό είναι ότι το σύστημα άφησε σε αυτούς που ορίζονται ως εναλλακτική δεξιά να λύσουν τα προβλήματα και τώρα εμφανίζεται τρομαγμένο. Χωρίς αμφιβολία, ο καπιταλισμός χρειάζεται μια νέα ρύθμιση, νέους κανόνες κι ένα νέο σπρώξιμο. Ο Τραμπ λέει πολύ αντίθετα πράγματα από αυτά που συμβαίνουν, δημιουργώντας ελπίδες σε αυτούς που υπέστησαν την αδιαφορία του συστήματος. Κι ο κόσμος τον άκουσε. Αυτό βέβαια δεν καθιστά αυτόματα λύση όσα λέει ο Τραμπ. Αντιθέτως, έχουν μεγάλο οικονομικό και κοινωνικό ρίσκο, ιδιαίτερα τώρα που η αμερικάνικη οικονομία μοιάζει να ισορροπεί. Η δυσφορία όμως του κόσμου απέναντι στο παλιό πολιτικό και οικονομικό κατεστημένο που δημιούργησε και μεγαλοποίησε τα προβλήματα παραμένει μεγάλη, γι’ αυτό και προκλήθηκε αυτό το τσουνάμι της αντιπολιτικής με την στροφή του κόσμου σε μη πολιτικά πρόσωπα ή ακραίους πολιτικούς.