Πώς περνάει μία συνηθισμένη ημέρα σε ένα σχολείο στο προοδευτικό και φιλελεύθερο Τορόντο; Εφαρμόζοντας την πολιτική ορθότητα που είναι της μόδας. Ή κάτι σαν πολιτική ορθότητα. Εχουμε και λέμε: Η LGBT κοινότητα των (16αχρονων παρακαλώ) μαθητών κάνει στον προαύλιο χώρο «διαμαρτυρία φιλιού» επειδή η διεύθυνση μετέτρεψε το γραφείο τους σε χώρο προσευχής των φιλοξενούμενων μουσουλμάνων προσφύγων από τη Συρία.
Η πρόεδρος του Μαθητικού Φεμινιστικού Κινήματος (επίσης 16 ετών), μια μαντιλοφορούσα μουσουλμάνα (γεννημένη και μεγαλωμένη στον Καναδά) μπλοκάρει την εργασία τεσσάρων συμμαθητών της πάνω στα video games επειδή θεωρεί το παιχνίδι που έφτιαξαν σεξιστικό, και η διεύθυνση του σχολείου την στηρίζει χωρίς να ακούει τις φωνές όσων διαφωνούν. Η ίδια μαντιλοφορούσα μουσουλμάνα χαρακτηρίζει την ομοφυλοφιλία αφύσικη, «γιατί αυτό λέει το “Κοράνι”» και ενοχλείται με ομόθρησκές της που κυκλοφορούν ακάλυπτες (λεπτομέρεια: η οικογένειά της δεν της έχει επιβάλει περιορισμούς στην εμφάνιση, είναι δική της η απόφαση).
Ενα σατιρικό σκίτσο που απεικονίζει μια μαύρη μαθήτρια ως μαϊμού δημιουργεί τεράστια αναστάτωση, η μαθήτρια που το ζωγράφισε για να κάνει ένα αθώο αστείο, περιθωριοποιείται ως τη στιγμή που θα καταλάβει το λάθος της και θα ζητήσει κλαίγοντας συγνώμη: «δεν είμαι ρατσίστρια αλλά το σχέδιό μου ήταν ρατσιστικό. Τώρα το κατάλαβα. Δεν εννοούσα πως οι μαύρες είστε σαν μαϊμούδες».
Ετερη μαθήτρια, πρόσφυγας εκ Συρίας, πετάει τη μαντίλα της, δηλώνει λεσβία και καταρρίπτει (έστω προσπαθεί) όλα τα στερεότυπα για το Ισλάμ, ενώ ένας bisexual μαθητής που τα έχει με δύο συμμαθητές του, ένα κορίτσι και ένα αγόρι, δεν ξέρει από την Κική και τον Κοκό ποιον να διαλέξει, καθώς «την Κική την αγαπώ μα μ’ αρέσει και… ο Κοκό». Η μαμά του και η μαμά του «Κοκό» δεν έχουν θέμα, στηρίζουν γενικώς και αορίστως.
Θα ρωτήσετε τι σχολείο είναι αυτό; Ευτυχώς, τηλεοπτικό. Το «Degrassi: Next Class», η βασισμένη σε παλαιότερη επιτυχία της καναδικής τηλεόρασης σαπουνόπερα του Netflix, μεταφέρει όλα τα στερεότυπα που συναντάμε στις σαπουνόπερες με ενήλικες μέσα στις αίθουσες διδασκαλίας. Είδα το πρώτο επεισόδιο από περιέργεια και βρέθηκα να παρακολουθώ και τους τρεις κύκλους (αναμένονται και άλλοι, διαβάζω, λόγω επιτυχίας), εντυπωσιασμένος (και κυρίως προβληματισμένος), όχι από τις ερμηνείες ή από την (σουρεαλιστική ενίοτε) έμπνευση των σεναριογράφων, αλλά από τα κοινωνικά μηνύματα (περί ισότητας, δημοκρατίας, θρησκευτικών ελευθεριών, τρομοκρατίας κλπ.) με τα οποία μας βομβαρδίζει η σειρά. Διακρίνοντας στις… post modern ιστορίες της, την ίδια σύγχυση που έχουμε και εμείς στην Ευρώπη και στην Ελλάδα, πάνω στα νέα, καυτά θέματα του ισλαμικού μοντέλου ζωής, του επαναπροσδιορισμού φύλου, της ανεκτικότητας απέναντι στους εκπροσώπους ξένων προς εμάς πολιτισμών.
Γιατί είναι τεράστια η σύγχυση που μας έχει δημιουργήσει το «φρούτο» της πολιτικής ορθότητας. Δηλαδή η, με απλά λόγια, χρήση λέξεων ή συμπεριφορών που δεν θεωρούνται προσβλητικές για καμία ομάδα ανθρώπων και η συμμόρφωσή μας με τις πεποιθήσεις των άλλων. Εχω πιάσει κι εγώ πολλές φορές τον εαυτό μου, όταν θέλω να εκφράσω μια άποψη να φοβάμαι πως μπορεί να παρεξηγηθεί και να ξεκινάω λέγοντας: «μπορεί να ακουστεί ρατσιστικό, αλλά …» ή «ελπίζω να μην ακουστεί σεξιστικό, αλλά…», ή «δεν θέλω να θεωρηθώ εχθρός των μεταναστών, αλλά…».
Παντού ένα «αλλά», ένα σταμάτημα, ένας φόβος να εκφραστώ για πράγματα τα οποία πριν από μερικά χρόνια θα τα έλεγα άνετα, χωρίς να αυτολογοκρίνομαι, χωρίς να φοβάμαι μην με κακοχαρακτηρίσουν, χωρίς να τρέμω πως αυτό που θα ακουστεί δεν είναι κοινωνικά αποδεκτό. Είναι αρκετοί εκείνοι που (και μέσα από τις σελίδες κοινωνικής δικτύωσης) περιμένουν για να με/μας κατηγοριοποιήσουν αμέσως. Και ακολούθως για να αρχίσουν να πυροβολούν – σας θυμίζω τι είχε ακούσει η Κική Δημουλά όταν τόλμησε να αναφερθεί στα προβλήματα που αντιμετωπίζουν λόγω και των μεταναστών οι κάτοικοι της Κυψέλης.
Η πολιτική ορθότητα, που στην πραγματικότητα δεν μπορεί παρά να αποτελεί συστατικό της ιδιοσυγκρασίας κάθε δημοκράτη, φοβάμαι πως σήμερα χρησιμοποιείται με υπερβολικό, ακραίο, ενίοτε υστερικό τρόπο. Το αποτέλεσμα είναι ο περαιτέρω διχασμός των ήδη διχασμένων κοινωνικών ομάδων, ανθρώπων που κοιτάζουν ο έναν τον άλλο ως εχθρό. Αλλά και η επικίνδυνη διείσδυση στις κοινωνίες μας -δια της θεωρίας που θέλει τα πάντα να (πρέπει να) είναι αποδεκτά και σεβαστά- κοσμοθεωριών, φιλοσοφιών, θρησκευτικών πρακτικών, απόψεων, τρόπων ζωής που απειλούν τον κόσμο μας. (Σχεδόν τα πάντα, γιατί υπάρχουν και εξαιρετικά ακραίες περιπτώσεις όπως η παραδοσιακή κλειτοριδεκτομή που δεν πιστεύω πως υπάρχει άνθρωπος που τη θεωρεί αξιοσέβαστη παράδοση).
Φαντάζομαι – ελπίζω, πως κάποια στιγμή θα βρεθούν οι ισορροπίες, ως τότε όμως, η πολιτική ορθότητα, έτσι όπως επιπόλαια και αμετροεπώς, με όρους «Degrassi», τη διαχειριζόμαστε τα τελευταία χρόνια (γιατί ο όρος προϋπάρχει όπως διαβάζω από τις πρώτες δεκαετίες του 20ου αιώνα), εξακολουθεί να είναι μια μόδα που κρύβει κινδύνους. Ενώ εμφανίζεται ως το απόλυτο συστατικό μιας κοινωνίας για όλους, μπορεί να γίνει το όπλο μιας κοινωνίας όπου τους κανόνες και τα όρια βάζει μια συγκεκριμένη ομάδα. Καθιερώνοντας το αλάθητο των δικών της απόψεων, φιμώνοντας τον ελεύθερο λόγο, και μετατρέποντας τελικά τη Δημοκρατία σε τυραννία για εκείνους που μπορεί να έχουν άλλη άποψη και η οποία δεν είναι απαραιτήτως ρατσιστική, σεξιστική ή φασιστική. Η κουβέντα είναι μεγάλη και δύσκολη, καταθέτω απλώς μερικές σκέψεις, τις σκέψεις ενός ανθρώπου που παρατηρεί και προσπαθεί να καταλάβει. Αυτή τη φορά τον προβληματισμό τον πυροδότησε το αφελές μέσα στην απεγνωσμένη ανάγκη του να είναι πολιτικώς ορθό «Degrassi». Καθημερινά τον πυροδοτούν αυτά που βλέπω γύρω μου. Η πολιτική ορθότητα όχι όπως την αντιλαμβάνομαι, αλλά όπως μου επιβάλλεται.