Οταν πήγαινα ακόμα στο γυμνάσιο μαγνητοφωνούσαμε από το ραδιόφωνο όλα τα νέα μουσικά hit με τα οποία φτιάχναμε mix tapes για να εκφράσουμε τον συναισθηματικό μας κόσμο στο κορίτσι που μας άρεσε ή για να εντυπωσιάσουμε την παρέα με τις «ψαγμένες» επιλογές μας. Στο λύκειο η κασέτα αντικαταστάθηκε από το compact disc και, μέχρι να αποφοιτήσω από το κολέγιο, το .mp3 είχε «απελευθερώσει» τη μουσική από τον υλικό φορέα – μας είχε δώσει πλέον τη δυνατότητα να ανταλλάσσουμε από απόσταση ολόκληρες τις δισκοθήκες μας.
Ολα τα παραπάνω τα κάναμε χωρίς να μας απασχολεί πώς ακριβώς θα ανταμείβονταν οι δημιουργοί της μουσικής που μας συνόδευε στις καλές ή στις κακές στιγμές μας.
Ολα τα παραπάνω πρέπει να γνώριζε και ο νομοθέτης, όταν θέσπισε στην Ελλάδα το 1993 τον νόμο περί πνευματικής ιδιοκτησίας, έναν από τους πιο σύγχρονους για την εποχή του νόμους στην Ευρώπη και όχι μόνο. Ο νόμος προστατεύει απολύτως τον δημιουργό και του δίνει την εξουσία να επιτρέπει ή να απαγορεύει την αναπαραγωγή και την αντιγραφή, με οποιοδήποτε μέσο και οποιαδήποτε μορφή, ολόκληρου του έργου ή μέρους. Προβλέπει επίσης και τις ανεξέλεγκτες χρήσεις που κάνουμε εμείς, ώστε να είμαστε κι εμείς νομικά καλυμμένοι αλλά και οι δημιουργοί να εισπράττουν την «εύλογη αμοιβή» τους.
Το 1993 ο νόμος όριζε πως ένα πολύ μικρό ποσοστό από τα χρήματα που δίναμε όλοι για τα τεχνικά μέσα που χρησιμοποιούσαμε για να αντιγράψουμε έργα του πνεύματος (κασέτες, CD, φωτοτυπικά μηχανήματα, χαρτιά κα) θα πήγαινε για να αμειφθούν οι δημιουργοί των έργων τους οποίους αντιγράφουμε για ιδιωτική χρήση. Αν και το 1993 τα ψηφιακά μέσα και το Διαδίκτυο δεν είχαν ακόμη διαδοθεί, ο νόμος προέβλεπε το 2% της αξίας των ηλεκτρονικών υπολογιστών να πηγαίνει στους δημιουργούς. Το 2002 όμως βρέθηκε ο κατάλληλος «κουμπάρος» στην τότε κυβέρνηση και οι εισαγωγείς υπολογιστών κατάφεραν να εξαιρέσουν τον εαυτό τους από τον νόμο*.
Δεν θα μπω καν στον κόπο να αναλύσω τα διαφυγόντα κέρδη των δημιουργών από την πειρατεία που γίνεται κυρίως μέσω των Η/Υ. Αλλωστε η «εύλογη αμοιβή» αφορά στη νόμιμη ιδιωτική αναπαραγωγή και δεν νομιμοποιεί την ανταλλαγή περιεχομένου σε καμία περίπτωση και με κανέναν τρόπο.
Δεν θυμάμαι πότε χρησιμοποίησα τελευταία φορά compact disc. Οι νέοι υπολογιστές δεν φέρουν καν οδηγό για CD. Ακόμα και το USB στικάκι το χρησιμοποιώ πολύ σπάνια. Οι φορητές συσκευές μου συγχρονίζονται αυτόματα με τους υπολογιστές μου ενώ τα αρχεία που χρησιμοποιώ συνήθως βρίσκονται στο «σύννεφο», ώστε να μπορώ να έχω πρόσβαση από παντού. Αν αγοράσω ένα τραγούδι από το ηλεκτρονικό κατάστημα, θα είναι αυτόματα διαθέσιμο σε όλες τις συσκευές μου. Με 0,99 ευρώ αυτό το .mp3 γίνεται προσβάσιμο από τον υπολογιστή του σπιτιού μου, από το «έξυπνο» κινητό μου, την ταμπλέτα μου, τον υπολογιστή του γραφείου μου. Το ίδιο περιεχόμενο κάποτε μου στοίχιζε πιο ακριβά και για να το αποκτήσω αλλά και για να το έχω διαθέσιμο όπου κι αν βρίσκομαι, αφού θα έπρεπε να κάνω αντίγραφα ή να το αγοράσω ξανά. Πλέον δεν ακούμε μόνο τη μουσική ψηφιακά. Διαβάζουμε ψηφιακά, βλέπουμε τηλεοπτικές σειρές και ταινίες ψηφιακά, πάντα με την ίδια ευκολία. Με λίγα λόγια, η «εύλογη αμοιβή» για τα έργα των δημιουργών που απολαμβάνουμε στους Η/Υ και στις φορητές συσκευές μας είναι πιο εύλογη από ποτέ. Η επανεισαγωγή του 2% στη νομοθεσία, όπως έχει προχωρήσει η κυβέρνηση, διορθώνει την παρέμβαση που έγινε το 2002.
Δεν θα μπω καν στον κόπο να αναλύσω τα διαφυγόντα κέρδη των δημιουργών από την πειρατεία που γίνεται κυρίως μέσω των Η/Υ. Αλλωστε η «εύλογη αμοιβή» αφορά στη νόμιμη ιδιωτική αναπαραγωγή και δεν νομιμοποιεί την ανταλλαγή περιεχομένου σε καμία περίπτωση και με κανέναν τρόπο.
* Για Η/Υ ή και ταμπλέτες, καταβάλλεται «εύλογη αμοιβή» ως αποζημίωση για ιδιωτική αναπαραγωγή σε 14 ευρωπαϊκές χώρες: Βέλγιο, Κροατία, Γαλλία, Ιταλία, Λιθουανία, Ολλανδία, Ρουμανία, Σλοβακία, Γερμανία, Πορτογαλία, Αυστρία, Πολωνία, Ελβετία, Σουηδία.
**Ο Αργύρης Καστανιώτης είναι γενικός διευθυντής και υπεύθυνος της ψηφιακής στρατηγικής των Εκδόσεων Καστανιώτη. Σπούδασε στο Λονδίνο εκδοτική παραγωγή και διοίκηση επιχειρήσεων (BSc Hons Graphic Media Studies, PGDip New Media Production). Για θέματα ψηφιακών εκδόσεων έχει συμμετάσχει στο Tools of Change conference της Νέας Υόρκης και της Φρανκφούρτης και στο Futurebook conference του Bookseller στο Λονδίνο.