Υπάρχει μία μόνο στρατηγική υπερδύναμη. Παρά τη μετεωρική άνοδο της Κίνας, τη Ρωσία του Πούτιν ή την πολιτική σημασία της Ευρώπης, οι ΗΠΑ παραμένουν από την πτώση της Σοβιετικής Ένωσης η μόνη χώρα που έχει ταυτόχρονα και συμφέροντα και δυνατότητα στρατιωτικής επέμβασης σε οποιοδήποτε σημείο του πλανήτη. Για όλα τα θέματα της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής (αυτά που αποκαλούμε «εθνικά»), από τα ελληνοτουρκικά και το Κυπριακό μέχρι το Μακεδονικό, ο κρίσιμος παράγοντας είναι ο αμερικανικός. Αλλά με τον Τραμπ στην προεδρία οι ΗΠΑ δεν είναι πια αυτό που ήταν.
Το είπε πρώτη η Μέρκελ, πέρυσι την άνοιξη, πριν από τις γερμανικές εκλογές που της στοίχισαν την αυτοπεποίθησή της. «Η εποχή που η Ευρώπη μπορούσε να εμπιστεύεται αποκλειστικά σε άλλους (την ασφάλειά της) τελειώνει». Ακόμη και τότε δεν θα φανταζόταν ότι την επόμενη φορά που θα συναντήσει αμερικανό υπουργό Εξωτερικών θα πρέπει μπαίνοντας στο δωμάτιο, να κοιτάξει το Twitter για να δει εάν είναι ακόμη υπουργός, ή έχει απολυθεί και δεν το ξέρει, όπως συνέβη στον Ρεξ Τίλερσον πριν από λίγες ημέρες.
Αλλά ο Τραμπ δεν είναι απλώς ένας απρόβλεπτος πρόεδρος, με τα καπρίτσια, τις ιδιοτροπίες και τα φεγγάρια του. Είναι ένας πρόεδρος που έχει μετατρέψει την ισχυρότερη δημοκρατία του κόσμου σε απρόβλεπτο παράγοντα. Αυτή είναι μια μεγάλη αλλαγή και τίποτα δεν δείχνει αυτή τη στιγμή πως το περίφημο αμερικανικό θεσμικό σύστημα με τους «ελέγχους» και τα «αντίβαρα» μπορεί να αποτρέψει, να απαλύνει ή να ελέγξει.
Πρώτα από όλα ο Τραμπ μετέτρεψε το Λευκό Οίκο σε ένα ριάλιτι σόου, όπου έχουν αποπεμφθεί ή παραιτηθεί 19 κορυφαία στελέχη μέσα σε λιγότερους από 14 μήνες. Κανείς δεν ξέρει ποιος έχει κάθε μέρα την εύνοια του Προέδρου ή ποιος είναι σε δυσμένεια και περιμένει το δικό του τουίτ με το όνομα του αντικαταστάτη του. Κανείς δεν ξέρει ποιος εκφράζει την αμερικανική πολιτική, αφού ο ίδιος ο Τραμπ την αλλάζει ξημερώματα, με μια σειρά από μηνύματα που δεν έχουν συζητηθεί σε κανένα όργανο. Όλα είναι ρευστά, όλοι προσωρινοί, όλοι αναλώσιμοι. Και μέσα στο ελάχιστο διάστημα της προεδρίας του:
- Διέλυσε την παγκόσμια συμμαχία για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής, που είχε καταλήξει, μετά από δύσκολες, πολύχρονες διαπραγματεύσεις στη Συμφωνία των Παρισίων του 2015. Σχετικά πρόσφατα, τον Ιανουάριο, υπαινίχθηκε ότι οι ΗΠΑ θα μπορούσαν τελικά να παραμείνουν μέρος της συμφωνίας, αλλά μόνον αν αλλάξει γιατί η σημερινή (η μεγάλη κληρονομιά του Ομπάμα) είναι «φρικτή» για τα αμερικανικά συμφέροντα.
- Ενέκρινε την κατασκευή ενός τερατώδους πετρελαιαγωγού 2.000 χιλιομέτρων από τον Καναδά στον Κόλπο του Μεξικού, που ο Ομπάμα είχε αρνηθεί για να αποτρέψει την οικολογική καταστροφή. Τη λύση θα δώσει πιθανότατα η αγορά, καθώς η εταιρεία που θα τον κατασκεύαζε ανακοίνωσε πως στις σημερινές χαμηλές τιμές του πετρελαίου, ο αγωγός Keystone XL (στην πραγματικότητα 3extra-large) δεν είναι οικονομικά βιώσιμος.
- Αναβίωσε την τακτική των εμπορικών πολέμων επιβάλλοντας δασμούς στο εισαγόμενο αλουμίνιο και χάλυβα και προκαλώντας την απειλή αντιποίνων από την Ευρώπη και την Κίνα τουλάχιστον. Το εντυπωσιακότερο εδώ ήταν ότι ο πρόεδρος της χώρας που επέβαλε στην υφήλιο την παγκοσμιοποίηση δήλωσε, ανακοινώνοντας τους δασμούς, ότι «οι εμπορικοί πόλεμοι είναι καλοί και κερδίζονται εύκολα».
- Απειλεί να αποσύρει τις ΗΠΑ από τη ΝAFTA, τη συμφωνία ελευθέρου εμπορίου μεταξύ των χωρών της Βόρειας Αμερικής. Και πρόσφατα ο πρόεδρος του Μεξικού ακύρωσε την επίσκεψή του στην Ουάσιγκτον γιατί ο Τραμπ ήθελε να βάλει στην ατζέντα των συνομιλιών την προεκλογική του πρόταση να πληρώσει το Μεξικό για να κατασκευαστεί ο περίφημος συνοριακός φράχτης που έχει υποσχεθεί στους ψηφοφόρους του ως λύση για την παράνομη μετανάστευση.
- Αποχώρησε από τη συμφωνία ΤΡΡ για τη δημιουργία της μεγαλύτερης ζώνης ελευθέρων συναλλαγών στον κόσμο, στο Νότιο Ειρηνικό, γιατί τη θεωρεί «καταστροφική, όργανο συμφερόντων που θέλουν να βιάσουν τη χώρα μας». Ήταν από τις πρώτες προεδρικές αποφάσεις, εγκαινιάζοντας μια εποχή προστατευτισμού που συνεχίζεται, πάνω στο προεκλογικό του σύνθημα «Πρώτα η Αμερική».
- Και, τέλος, έδειξε σε όλο τον κόσμο ότι τίποτα δεν μπορεί να θεωρείται δεδομένο στην αμερικανική πολιτική, ανατρέποντας όλες τις σταθερές της μέσα σε μια ημέρα, με την απόφασή του να συναντηθεί με τον Βορειοκορεάτη Κιμ Γιονγκ Ουν.
Αν δεν αφορούσαν την Αμερική, θα ήταν ο οδικός χάρτης προς την καταστροφή μιας χώρας που τον ψήφισε. Αλλά οι ΗΠΑ δεν είναι ένα κράτος σαν όλα τα άλλα. Πολύ περισσότερο για την Ελλάδα, πολύ περισσότερο στις σημερινές συνθήκες. Ο πρεσβευτής τους μίλησε τις προάλλες για το πόσο τον ενδιαφέρουν τα Ναυπηγεία της Σύρου και πόσο ανυπομονεί για το λιμάνι της Αλεξανδρούπολης. Αύριο ίσως πάει στο υπουργείο Εξωτερικών ή στο υπουργείο Αμυνας για να συζητήσουν για τη βάση της Σούδας και τη συμφωνία για την παράτασή της.
Είναι καλό να υπάρχει ενδιαφέρον στις ΗΠΑ, από το κράτος ή από ιδιώτες, για την Ελλάδα. Αλλά η Ελλάδα, ακούγοντας ή διαβάζοντας τους αμερικανούς αξιωματούχους να την προτρέπουν, να την διαβεβαιώνουν ή να την πιέζουν, δεν μπορεί να μην υπολογίζει τη νέα πραγματικότητα. Οι ΗΠΑ του Τραμπ είναι ένας αναξιόπιστος εταίρος.