Πέρασε κάμποσος καιρός για να κατακάτσουν μέσα μου οι παρακάτω σκέψεις, αλλά η οπτική που καταγράφω είναι, νομίζω, πάντοτε επίκαιρη και πέρα από συγκεκριμένα πρόσωπα. Μολονότι έχω στο μυαλό μου την περίπτωση του Ζακ Κωστόπουλου, όμως οι σκέψεις μου αφορούν τον καθένα.
Δεν έχει, λέω, σημασία «τι» είμαστε ως οντότητες, ως ιδιαιτερότητες. Δεν ενδιαφέρουν κανέναν τα ιδιάζοντα στοιχεία της προσωπικότητάς μας, ούτως ή άλλως τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά το DNA καθενός είναι διαφορετικό. Σημασία έχει το «πώς» χειρίζεται κανείς αυτό που είναι. Το πώς θα κουμαντάρει τις εγγενείς δυνάμεις ( ροπές, ένστικτα , τάσεις ) που τον χαρακτηρίζουν ως ύπαρξη. Και οι οποίες είναι δυνατόν είτε να τον τινάξουν στον αέρα (κι αυτόν και τους γύρω του) ή να τον ολοκληρώσουν ως οντότητα. Να τον ισορροπήσουν ή όχι. Να τον καταξιώσουν ή μη. Να τον κάνουν δημιουργό ή καταστροφέα (του εαυτού του και των άλλων).
Γιατί, αν αυτό που είναι κανείς ως φυσική ύπαρξη, δεν συνάδει με τα κρατούντα πρότυπα, ο αγώνας του θα είναι άνισος. Πώς το χειρίζεται αυτό; Πώς το αντιμετωπίζει; Πώς το πολεμάει και κατά ποίου στρέφει τα πυρά του; Πώς πετυχαίνει άραγε να ισορροπήσει αυτή την αντιφατική κατάσταση; Με υποταγή; Με κόντρα; Με τι; Δεδομένου ότι η ατομική ισορροπία δεν μπορεί να σημαίνει ποτέ υποταγή στη βούληση του πλήθους. Αλλά και ούτε λυσσαλέα αντίδραση σ’ αυτήν – και στις δύο περιπτώσεις χαμένο είναι το άτομο, η μονάδα.
Σε αυτό λοιπόν το παιχνίδι που παίζεται μέσα στην κοινωνία, ενώπιον όλων, ο καθένας είναι εντελώς μόνος. Αυτός και το μυαλό του. Αυτός και οι πνευματικές του δυνατότητες. Αυτός και οι ψυχικές του αντοχές. Πρέπει να παλέψει κόντρα σε σχηματισμένες αντιλήψεις, στις προκαταλήψεις, στα εδραιωμένα στερεότυπα.
Και η έκβαση αυτού του αγώνα εξαρτάται από τα ήθη, το πολιτιστικό επίπεδο τής κοινωνίας, τον βαθμό τής κοινωνικής ελευθερίας που μια Πολιτεία έχει κατακτήσει, καθώς και τον ουσιαστικό σεβασμό στα ατομικά δικαιώματα που έχει επιτευχθεί, τουτέστιν από τους υπάρχοντες θεσμούς. (Αλλού, λόγου χάρη, ο Ζακ Κωστόπουλος θα ήταν μια αποδεκτή κανονικότητα. Σε χώρες του Νότου ή στον τρίτο κόσμο τα πράγματα είναι αλλιώς).
Ο αγώνας είναι, υποθέτω, τεράστιος και περνάει κανείς δια πυρός και σιδήρου. Η αξιοπρέπειά του δοκιμάζεται βάναυσα. Και τελικά ή κατακτάται (λιγότερο ή περισσότερο) ή δεν τα καταφέρνει (εκχυδαΐζεται, δεινοπαθεί, τρελαίνεται). Ποτέ κανείς δεν ξέρει όμως πότε συμβαίνει το ένα ή το άλλο.
Εδώ κολλάει ο «τρόπος» για τον οποίο μίλησα στην αρχή. Ποιο είναι το μέτρο, το κριτήριο της συμπεριφοράς; Κι αυτή η αίσθηση του μέτρου πώς αποκτιέται; Πώς διευρύνεται; Ώστε να ολοκληρώνεται κανείς ως προσωπικότητα και συγχρόνως να συνυπάρχει ομαλά με τους άλλους ( μιλώ για την εκπλήρωση, συγχρόνως, της ατομικής ύπαρξης και της κοινωνικής υπόστασης ). Δύσκολο πράγμα και δεν έχω εύκολες απαντήσεις. Όμως αυτή, πιστεύω, είναι η επιτυχία της προσωπικής ζωής. Για τον καθένα, εννοώ. Το μόνο ίσως που μπορώ να ισχυριστώ είναι ότι στη πορεία του αυτή, έρεισμα αποτελεί η παρήγορη ματιά που ρίχνει πάνω στα ανθρώπινα η Τέχνη. Σε αγωνίες, ήττες, πάθη και πληγές. (Η Τέχνη, όχι κατ’ ανάγκην η ζωή τού καλλιτέχνη).
Εν κατακλείδι, ο τρόπος που ο καθένας ισορροπεί ως οντότητα, είναι απολύτως σεβαστός. Αρκεί αυτός ο τρόπος να μην παραβιάζει το δικαίωμα τού άλλου να είναι ο εαυτός του. Όλα τα άλλα είναι δεύτερα.