Ποιο είναι τελικά το πρόβλημα με τις διαδοχικές ελληνικές κυβερνήσεις που όλες ανεξαιρέτως υποσχέθηκαν να επιτύχουν όλα όσα οι άλλοι απέτυχαν (διαφθορά, ανάπτυξη, φοροδιαφυγή, κά), να ασκήσουν με υπευθυνότητα τα καθήκοντά τους και να υπηρετήσουν το δημόσιο συμφέρον; Αλλά όλες προσέκρουσαν σε ισχυρά εγχώρια και διεθνή συμφέροντα, σε εσωκομματική αντιπολίτευση, φόβο του πολιτικού κόστους κ.λπ.

Έπειτα από την εδραίωση της δημοκρατίας μετά το 1974 και την ένταξη της χώρας στην ΕΟΚ, τα πολιτικά κόμματα που διεκδίκησαν την εξουσία είχαν ως γνώμονα της κυβερνητικής δραστηριότητάς τους δύο απλά πράγματα: την εθνική ασφάλεια και τη σύγκλιση προς τα ευρωπαϊκά πρότυπα ευημερίας (οικονομία, απασχόληση, εισοδήματα, εκπαίδευση, υγεία κ.λπ.). Οι κυβερνήσεις, όμως, ολοκλήρωσαν περιορισμένες μεταρρυθμίσεις, άφησαν πολλές εκκρεμότητες και οι υστερήσεις σε μία σειρά τομείς ήταν πάντοτε αισθητές. Η θέση της χώρας πλέον έχει καταρρεύσει σε όλους τους σχετικούς δείκτες όταν τα περισσότερα από τα νεότερα κράτη-μέλη βρίσκονται πλέον σε καλύτερη μοίρα.

Οι ελληνικές κυβερνήσεις, όμως, είναι παραγωγικές στο πεδίο της επικοινωνίας. Καταφέρνουν να δραματοποιήσουν όλες τις καταστάσεις που αντιμετωπίζουν: την ΟΝΕ, το βασικό μέτοχο, την αναθεώρηση των δημοσιονομικών στοιχείων, το χρέος, την ύφεση, την ανεργία. Λες και η ευθύνη των κυβερνήσεων είναι να διαχειρίζονται μόνο τα ζητήματα υψηλής και εύκολης πολιτικής.

Ωστόσο, καθημερινά οι κυβερνήσεις ανά τον κόσμο αντιμετωπίζουν πολύ σοβαρά και σκληρά ζητήματα, τα οποία ούτε είχαν προβλέψει, ούτε μπορούσαν να προλάβουν, αλλά προσπαθούν να αντιμετωπίσουν (πολεμικές αναμετρήσεις, εμφυλίους, αποσχιστικά κινήματα, ύφεση, φυσικές καταστροφές). Αλλά και στη χώρα μας στο παρελθόν το πολιτικό προσωπικό κλήθηκε να αντιμετωπίσει σοβαρότερες κρίσης επιβίωσης του ίδιου του κράτους.

Μέσα σε τέτοιες καταστάσεις αναδεικνύονται οι ισχυρές ηγεσίες από τις τάξεις του πολιτικού προσωπικού, οι οποίες ξεχωρίζουν, όχι γιατί είχαν κάποιες μεταφυσικές ικανότητες, αλλά γιατί διέγνωσαν καλύτερα τα προβλήματα και το πολιτικό πλαίσιο και πήραν τις κατάλληλες αποφάσεις εξασφαλίζοντας επαρκή πολιτική υποστήριξη για την επίτευξη των στόχων τους. 

Ο κυρίαρχος λαός κλήθηκε τέσσερις φορές το διάστημα 2009-2015 να επιλέξει τους κυβερνώντες, αφού συγκροτήθηκαν και κατέρρευσαν πρόωρα τρεις διαφορετικές κυβερνήσεις και μεταβλήθηκε εκ θεμελίων η δομή του κομματικού συστήματος. Κάπως έτσι έφτασε η κυβερνητική σκυτάλη στο ΣΥΡΙΖΑ και στον Πρωθυπουργό Α. Τσίπρα.

Η εκρηκτική εκλογική άνοδος του ΣΥΡΙΖΑ από το 3,26% το 2004 στο 36,5% το 2015 είναι πρωτοφανής για τα δεδομένα των κομματικών συστημάτων τουλάχιστον των παλαιότερων κρατών-μελών της ΕΕ. Για να έχουμε ένα μέτρο σύγκρισης μπορεί να αναφερθεί η περίπτωση του ουγγρικού Fidesz-MPP, το οποίο ενίσχυσε το ποσοστό του κατά 22,5% μεταξύ δύο εκλογών (1994-1998) και συνολικά κατά 45,7% σε διάστημα δεκαέξι ετών (1994-2010). Πρόκειται για μία στροφή απόγνωσης του εκλογικού σώματος, το οποίο ανέθεσε την εντολή σε μία εφεδρεία του κομματικού συστήματος χωρίς προηγούμενα κυβερνητικά βάρη. Αλλά, γρήγορα οδηγηθήκαμε στις ίδιες παθογένειες και αδυναμίες που χαρακτήριζαν και προηγούμενες κυβερνήσεις.

Η ηγεσία Τσίπρα επικαλείται διαρκώς την εντολή που έχει λάβει ως διαπραγματευτικό χαρτί. Ωστόσο, έχουμε περάσει πολύ γρήγορα στη φάση της λογοδοσίας και του ελέγχου της κυβέρνησης με γνώμονα όχι απλώς το διακύβευμα των εκλογών του Ιανουαρίου, αλλά τις πράξεις και παραλείψεις τις κυβέρνησης μετά από αυτές.

Τα κείμενα των δύο προτάσεων (της ελληνικής και των «θεσμών») που δημοσιοποιήθηκαν προσφάτως τεκμηριώνουν τις αποτυχίες και στο επίπεδο της διαπραγμάτευσης, όσο και στο επίπεδο της κυβερνητικής και εσωκομματικής λειτουργίας. Με άλλα λόγια, αν αποδειχθεί ότι η χώρα βρέθηκε σε ακόμη δυσμενέστερη θέση, κάποιος πρέπει να λογοδοτήσει για το κυβερνητικό σχέδιο και τα πρόσωπα που κλήθηκαν να το υπηρετήσουν.

Αυτό δεν πρέπει να συμβεί μέσω εκλογών. Οι κοινοβουλευτικές διαδικασίες επαρκούν για τον δημοκρατικό έλεγχο της κυβέρνησης, για να διασφαλίσει την κοινοβουλευτική στήριξή της ή, εάν αυτό δεν συμβεί, το κοινοβούλιο να αναδείξει μία νέα κυβέρνηση.

Αν επικρατήσει η πόλωση της προηγούμενης περιόδου, η αδυναμία συνεννόησης για τα στοιχειώδη, η έλλειψη κατανόησης του ευρωπαϊκού πλαισίου, τότε η χώρα ενδεχομένως καταστεί μία ακυβέρνητη πολιτεία, μία πολιτεία δίχως ικανούς θεσμούς για την άσκηση και τον έλεγχο της εξουσίας. Κατά συνέπεια, κυβέρνηση και κόμματα οφείλουν να αναδεχθούν τις ευθύνες που τους αναλογούν, να σταθούν στο ύψος των περιστάσεων έναντι του εκλογικού σώματος, το οποίο είναι και ο τελικός κριτής.

*Ο Μάνος Γ. Παπάζογλου είναι Λέκτορας Πολιτικών Συστημάτων στο Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News