Ανήκω σε εκείνη την παραγωγική γενιά που έζησε τον κόσμο και στις δύο εκδοχές του, την αναλογική και την ψηφιακή. Οι άνθρωποι που σήμερα βρίσκονται ανάμεσα στα 45 και στα 60 συγκροτούν τη γενιά της μετάβασης από τον αναλογικό κόσμο, στον ψηφιακό.
Ζήσαμε την εποχή που περίμενες χρόνια για μία τηλεφωνική σύνδεση και τα πρώτα μας ένσημα ήταν χάρτινα, τα κολλημένα. Οι παλαιότεροι από μας στο Δίκτυο, συνδεθήκαμε περί το 1992-93, όταν η διασύνδεση της χώρας με το εξωτερικό, είχε πολύ μικρότερο εύρος από μία σημερινή οικιακή γραμμή ADSL. Είμαστε ψηφιακά αυτοδίδακτοι, με μνήμες ενός κόσμου όπου έπρεπε να «χτίσεις» τον υπολογιστή σου και αν το μπάτζετ ήταν περιορισμένο, μπορεί και να μην έβαζες κάρτα ήχου. Θυμόμαστε πότε γεννήθηκε το mp3.
Επίσης θυμόμαστε και την αρθρογραφία της εποχής, τους καθημερινούς στοχασμούς πάνω στην ψηφιακή εξέλιξη της κοινωνίας. Από «Το Βήμα» μέχρι το «Time» διάβαζες λίγο ως πολύ τα ίδια πράγματα: η δικτύωση θα οδηγήσει σε φυσική απομόνωση των ανθρώπων, σε φαινόμενα κοινωνικού αυτισμού, σε σιωπή που θα γεμίζει από τους ήχους του πληκτρολογίου -κανένας δεν μπορούσε να φανταστεί τα κινητά με οθόνες αφής. Μέχρι τη δύση της δεκαετίας του ‘90 γράφαμε ειδήσεις για γάμους ανθρώπων που γνωρίστηκαν μέσω Ιnternet. Οι πρωινές εκπομπές στο ραδιόφωνο έκαναν πλάκα σε όσους έχουν σύνδεση στο Ιnternet. Ψυχολόγοι ζητούσαν από τους γονείς να κρατήσουν τα παιδιά μακριά. Σε ένα περιοδικό διάβασα ότι «μέσα στο Ιnternet είσαι θαμμένος στη μοναξιά».
Σήμερα όλα αυτά δείχνουν αφελή ως ανόητα, όμως ήταν φυσικό να ειπωθούν τότε. Τα ίδια ακούστηκαν όταν μπήκε η τηλεόραση στο σπίτι ή και νωρίτερα, όταν το ραδιόφωνο έκανε τους γονείς να ζητούν ησυχία από τα παιδιά τους. Το Δίκτυο δεν απομόνωσε τους ανθρώπους -κάθε άλλο. Προσέδωσε στην προσωπική ζωή τη διάσταση της παγκοσμιοποίησης, άλλαξε τη φύση του δημοκρατικού πολιτεύματος, τη διαδικασία κοινωνικοποίησης και τη λειτουργία της οικονομίας. Τα πάντα. Οι άνθρωποι δεν έχασαν τη ζωή τους στο Δίκτυο. Απέκτησαν και μία δεύτερη. Οι νεότερες γενιές αντιλαμβάνονται τη ζωή τους ως ένα πλέγμα της φυσικής και της δικτυακής.
Το Σάββατο, ο 35χρονος δικηγόρος Χρήστος Γραμματίδης έχασε τη μάχη με τον καρκίνο. Ήταν ένας ευφυής, ευαίσθητος άνθρωπος, σοφότερος από τα χρόνια του, δικτυακά κοινωνικός και ιδιαίτερα επιδραστικός ως φορέας και πομπός σύγχρονων, προοδευτικών ιδεών. Με δύο λόγια, ήταν ένας άνθρωπος που κάνει τον κόσμο καλύτερο και τις ζωές των γύρω πιο ενδιαφέρουσες. Και καθώς η κοινωνική δικτύωση ήταν το βασικό μέσο δημοσιοποίησης των απόψεων του, οι σκέψεις του Γραμματίδη θα μείνουν, θεωρητικά, για πάντα εκεί, στο facebook. Το προφίλ του θα είναι ένα καντήλι που καίει συνέχεια.
Το facebook αναγνωρίζει στον άνθρωπο έξι συναισθηματικές αντιδράσεις. Χιλιάδες άνθρωποι εξέφρασαν τη λύπη τους για τον Γραμματίδη. Δεν είναι δα και δύσκολο, ένα κλικ κάνεις. Αν ο δημόσιος βίος είναι μία λίμνη, το Δίκτυο μεγαλώνει την πέτρα που ρίχνουμε μέσα σε αυτήν, δημιουργώντας ομόκεντρους κύκλους που φτάνουν πολύ μακριά από τον στενό κοινωνικό μας περίγυρο στον φυσικό κόσμο. Σήμερα πεθαίνεις και εκφράζουν τη λύπη τους άνθρωποι που στον παλιό κόσμο δεν θα είχαν μάθει ότι ζούσες.
Όσοι, λοιπόν, παρακολουθείτε, όπως εγώ, την εξέλιξη του internet τα τελευταία 25 χρόνια, θα έχετε παρατηρήσει τη ραγδαία εξέλιξη της δικτυακής κοινωνικότητας. Από την καχυποψία πέρασε στην αποδοχή, μετά στην καθημερινότητα και τώρα επηρεάζει σε διαρκώς αυξανόμενο βαθμό τον κόσμο που κάποτε αποκαλούσαμε «κανονικό». Συνήθως το Δίκτυο συζητά αυτά που συμβαίνουν «έξω». Όμως θα έχετε προσέξει ότι όλο και πιο συχνά η ειδησεογραφία απασχολείται με γεγονότα και αντιδράσεις του Δικτύου.
Αυτό που προσπαθώ να πω είναι ότι, μέρα με τη μέρα, η ψηφιακή ζωή αποκτά περισσότερη σημασία από τη ζωή εκτός Δικτύου. Δουλεύουμε στο Δίκτυο, συναλλασσόμαστε στο Δίκτυο, κάνουμε κοινωνική ζωή στο Δίκτυο. Μπορείς να έχεις δουλειά, χρήμα, φήμη, φίλους συντροφιά από το Δίκτυο. Τα πάντα εκτός από χάδι και σεξ, αν και το σεξ δεν το αντιλαμβανόμαστε όλοι με τον ίδιο τρόπο. Ειδικά για τις νεότερες γενιές, η έννοια της κοινωνικής αποδοχής είναι απολύτως μετρήσιμη και ο ψηφιακός περίγυρος έχει μεγαλύτερη σημασία από τον φυσικό.
Πού θα οδηγήσει αυτό; Χρειαζόμαστε ψυχίατρο για να μας το πει. Η δική μου γενιά ζει, σε μεγάλο βαθμό, δύο ζωές: μία εντός και μία εκτός Δικτύου. Η γενιά των παιδιών μας, που δεν γνώρισε τον κόσμο χωρίς facebook, επιτρέπει στη δικτυακή ζωή να επηρεάζει την κοινωνική της συμπεριφορά. Τα εγγόνια μας θα μάθουν πρώτα πώς να φέρονται στο Δίκτυο και μετά πώς να πιάνουν το κουτάλι -που λέει ο λόγος. Δεν το βρίσκω κακό όλο αυτό, είναι η εξέλιξη. Και είναι συνάμα γοητευτικό. Σήμερα είναι δύσκολο να αλλάζεις ζωή. Στο μέλλον θα χρειάζεται μόνο να αλλάζεις οθόνη ή avatar.