Με αγωνία μου έλεγε διευθυντής μεγάλης εταιρείας νέων τεχνολογιών ότι αναζητά νέα στελέχη, νέους επιστήμονες και δεν βρίσκει. Με αμοιβές πάνω από τον μέσο όρο της συγκεκριμένης αγοράς οι αγγελίες μιας δυναμικής, ήδη καταξιωμένης εταιρείας καινοτομίας μένουν αναπάντητες. Οι αρμόδιοι του ανθρωπίνου δυναμικού τρέχουν από το ένα πανεπιστημιακό event στο άλλο αναζητώντας ικανούς-διαθέσιμους επιστήμονες. Διαμορφώνουν ειδικές πολιτικές προσέλκυσης ταλέντου. Φτιάχνουν ελκυστικά πακέτα επαναπατρισμού για νέους που έχουν φύγει στο εξωτερικό. Ωστόσο το αποτέλεσμα δύσκολα δικαιώνει τις προσπάθειές τους.
«Μα σε μια χώρα που οι μισοί νέοι είναι άνεργοι και οι περισσότεροι από τους υπόλοιπους πληρώνονται με 380 ευρώ πώς είναι δυνατόν να συμβαίνει αυτό;», ρώτησα καχύποπτα, αμφισβητώντας ενδόμυχα τόσο την αντικειμενική δυσκολία, όσο και την επάρκεια της εταιρικής προσπάθειας.
Μιλώντας με ανθρώπους της αγοράς επιβεβαίωσα ότι το πρόβλημα προσέλκυσης ταλέντου είναι συνολικότερο, δεν το αντιμετωπίζει μόνον η συγκεκριμένη εταιρεία.
Εχουμε τους «λάθος» επιστήμονες. Πολλούς από αυτούς που δεν έχει τόσο ανάγκη η αγορά και ούτε πρόκειται να τους έχει ανάγκη στο μέλλον. Έχουμε νέους με εξαιρετική ακαδημαϊκή μόρφωση που όμως δεν μπορούν να ανταποκριθούν στα ζητούμενα της 4ης βιομηχανικής επανάστασης. Και οι ικανοί, γνώστες και ταλαντούχοι που έχουν φύγει στο εξωτερικό δεν επιστρέφουν εύκολα. Απευθύνονται και διεκδικούν μια θέση στη διεθνή αγορά, με απεριόριστες ευκαιρίες. Κυριολεκτικά δεν τους χωρά η Ελλάδα. Δεν είναι θέμα χρημάτων. Είναι θέμα συνολικών συνθηκών στη χώρα.
Σύμφωνα με έρευνα της πρωτοβουλίας Braingain, τέσσερις στους δέκα Ελληνες που ζουν και εργάζονται στο εξωτερικό δηλώνουν ότι θα επέστρεφαν στην Ελλάδα ακόμα και με μείωση 25% στον μισθό τους, αρκεί όμως να υπήρχε στη χώρα περισσότερη αξιοκρατία, σταθερό σύστημα φορολόγησης, μειωμένη γραφειοκρατία και καλύτερη εξυπηρέτηση των πολιτών.
Και επειδή αυτές οι αλλαγές δεν φαίνονται στον ορίζοντα, οι περίπου μισό εκατομμύριο Ελληνες που έφυγαν στο εξωτερικό τα χρόνια της κρίσης πολύ δύσκολα θα επιστρέψουν, στερώντας από τη χώρα λαμπρά μυαλά που στην καλύτερη περίπτωση θα έρχονται το καλοκαίρι για διακοπές στην πατρίδα.
Δυστυχώς, αυτά τα δεδομένα καθορίζουν το μοντέλο ανάπτυξης της Ελλάδας τα επόμενα χρόνια. Η φύση και ο τύπος του ανθρωπίνου ταλέντου της χώρας θα επιβάλει και την πορεία της. Αυτό ανοίγει μια συζήτηση που συνεχίζουμε να την κρατάμε κάτω από το χαλί. Ακόμα και όταν έρθει η πολυπόθητη και πολυδιαφημισμένη ανάπτυξη, τί χαρακτηριστικά θα έχει; Ποιους και πόσους θα αφήνει απ έξω; Σε ποια κατεύθυνση θα κινείται;
Θα είμαστε μια χώρα γλωσσομαθών ντελιβεράδων με πτυχίο της φιλοσοφικής; Πόσοι αρχιτέκτονες και μηχανικοί θα χτίσουν ό,τι απέμεινε άχτιστο στα νησιά; Και οι υπόλοιποι;
Φυσικά και δεν θα είχε νόημα να φτιάξουμε μια ολόκληρη γενιά προγραμματιστών. Ίσως όμως θα είχε λίγο περισσότερο νόημα από το να δημιουργήσουμε μια νέα γενιά ανέργων δικηγόρων από την καινούργια (4η) νομική που εξήγγειλε η κυβέρνηση, χωρίς μάλιστα να έχει κάνει κάποια μελέτη ή διαβούλευση για το θέμα, όπως υποστηρίζουν οι εμπλεκόμενοι. Όσοι σκέφτονται με όρους «επόμενης μέρας» προβληματίζονται για το τι θα ακολουθήσει στη μετά μνημόνιον εποχή. Επιμένουν ότι το τέλος της επιτήρησης δεν θα είναι και τέλος της κρίσης, καθώς η Ελλάδα συνεχίζει να είναι στο λάθος τρένο. Σε αυτό που μοιάζει με ατμήλατη αμαξοστοιχία του προπερασμένου αιώνα η οποία ελπίζει να κινηθεί και να ανταγωνιστεί σε γραμμές μαγνητικής ανύψωσης υπερυψηλών ταχυτήτων. Η έλλειψη ταλέντου και στοχευμένης εκπαίδευσης του δυναμικού στη χώρα θα αποδειχθεί δυνατό φρένο στην όποια προσπάθεια ανάπτυξης.
Γι’ αυτό και είναι ζωτικής σημασίας να δημιουργηθούν προγράμματα που θα αξιοποιήσουν το υφιστάμενο ακαδημαϊκό υπόβαθρο και τις δεξιότητες του ανενεργού δυναμικού της χώρας για να μετεξελίξουν τη γνώση του σε ένα σύγχρονο επάγγελμα προστιθέμενης αξίας. Αυτή η πραγματικότητα όμως αφορά και όσους προετοιμάζονται για να μπουν στην παραγωγική διαδικασία.
Στην τελική ευθεία για τις πανελλαδικές εξετάσεις ίσως έχει νόημα οι υποψήφιοι να ξανασκεφτούν κατά πόσον το «παλιό μοντέλο επιλογής καριέρας» ανταποκρίνεται στα σημερινά δεδομένα, καθώς και ποια ταλέντα καλούνται να αναδείξουν για να αποτελέσουν τη δύναμη ώστε να πετύχουμε το αύριο της χώρας.