«Το βιος μου ψάχτε κι όλο μου το θησαυρό.
Μη με περνάτε για τυφλή, Κοιτάχτε!
Δεν έχω τίποτα χρυσό μήτε αργυρό,
στο χέρι μου βαστώ μόνο τη στάχτη».
Γεννημένη σε μια από τις επιφανέστερες οικογένειες της προεπαναστατικής Ρωσίας, η Μαρίνα Τσβετάγιεβα, η σπουδαία αυτή ποιήτρια, αναδύεται τραγικό σύμβολο του ανθρώπινου πόνου μέσα από τις στάχτες της ίδιας της της ζωής. Διωγμένη από το νέο καθεστώς, με τον άντρα της και την κόρη της φυλακισμένους (ο πρώτος εκτελέστηκε) απομονωμένη από όλους, αβοήθητη, φτωχή και εξαθλιωμένη αυτοκτονεί δι’ απαγχονισμού στις 31 Αυγούστου 1941, στη Γιελαμπούκα της Σιβηρίας όπου είχε εκτοπιστεί, αφού προηγουμένως της είχαν αρνηθεί τη θέση της λαντζέρισσας σε μια καντίνα – δουλειά που είχε απόλυτη ανάγκη για να επιβιώσει, αυτή και το παιδί της.
Επηρρεασμένος αυτή την περίοδο από τον γεμάτο θλίψη αλλά και ποίηση κόσμο της που πρόσφατα ανακάλυψα (ευτυχώς έχει μεταφραστεί αρκετά στα ελληνικά), και παρακολουθώντας την ίδια στιγμή τις δεκάδες αναρτήσεις για την σημερινή Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας στα μέσα κοινωνική δικτύωσης (αναρτήσεις που ξεκίνησαν πολύ πριν την 8η Μαρτίου) δεν μπόρεσα συναισθηματικά να μην συνδέσω το όνομά της με τη «γιορτή». Εξάλλου, για τις Τσβετάγιεβα που έζησαν και ζουν γύρω μας καθιερώθηκε, για τις γυναίκες χωρίς δικαιώματα. Που έχουν όμως φωνή. Σύμβολο είναι εκείνη, ενός άδικου κόσμου, τον οποίο κατήγγειλε με τα ποιήματά της, έναν κόσμο αδικίας καταγγέλλει και η σημερινή Ημέρα.
Ηταν 8 Μαρτίου 1857, στη Νέα Υόρκη, όταν οι εργάτριες στο τομέα της κλωστοϋφαντουργίας συγκεντρώθηκαν για να διαμαρτυρηθούν για τις απάνθρωπες συνθήκες εργασίας και τους χαμηλούς μισθούς τους. Η Αστυνομία επιτέθηκε και διέλυσε βίαια το πλήθος, όμως η αρχή είχε γίνει. Δυο χρόνια αργότερα οργανώθηκε το πρώτο εργατικό σωματείο γυναικών, ο αγώνας για τη χειραφέτηση συνεχίστηκε. Η πρώτη Διεθνής Ημέρα της Γυναίκας γιορτάστηκε για πρώτη φορά το 1909 με πρωτοβουλία του Σοσιαλιστικού Κόμματος των ΗΠΑ και δύο χρόνια μετά υιοθετήθηκε από τη Σοσιαλιστική Διεθνή. Η άνοδος του φεμινιστικού κινήματος τη δεκαετία του ’60 της έδωσε μεγαλύτερη ώθηση. Από το 1975 διεξάγεται υπό την αιγίδα του ΟΗΕ.
Είναι, κοντολογίς, η Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας, μια ημέρα που αδικείται όταν εξαντλείται σε χαριτωμένα διαδικτυακά μηνύματα με λουλουδάκια, ζωάκια, χαμογελάκια και σε «χρόνια πολλά σε όλες τις φίλες μου, οι γυναίκες είναι ό,τι πολυτιμότερο έχουμε οι άντρες σε αυτό τον κόσμο», «να χαίρομαι το γυναικάκι μου» κλπ.
Δεν γιορτάζουμε ούτε τον Αγιο Βαλεντίνο, ούτε την Αγία Μπάρμπι. Η σημερινή επέτειος είναι περισσότερο μια ακόμα αφορμή για να μιλήσουμε για τα δικαιώματα των ανθρώπων, την αξιοπρέπεια και το σεβασμό. Για να μιλήσουμε για τη θέση της γυναίκας σε έναν κόσμο ισότητας. Για όλα αυτά, δηλαδή, στα οποία διαπρέπουμε ως θεωρητικοί, συχνά όμως τα κάνουμε σαλάτα στην πράξη. Οσο για τη συζήτηση που έχει ξεκινήσει στο Ιnternet, ανάμεσα σε εκείνους που θεωρούν έναν τέτοιο εορτασμό σημαντικό και σε εκείνους που δεν πιστεύουν σε τέτοιου είδους «φιέστες», νομίζω πως είναι άσκοπη. Τέτοιου είδους επέτειοι δεν μπορεί παρά να είναι σημαντικές όσο υπάρχουν γυναίκες που αδικούνται, που υποφέρουν, που θεωρούν, όπως και η Μαρίνα Τσβετάγιεβα, πως «η ζωή είναι ένα μέρος όπου δεν μπορείς να ζεις».
* Το τετράστιχο που παραθέτουμε στην αρχή του κειμένου είναι από το ποίημα «Στιγματισμένη» της Τσβετάγιεβα, στη μετάφραση (από τη ρωσική γλώσσα) του Αλέξη Πάρνη («Ρωσικός Παρνασσός – Ανθολογία Ρωσικής Ποίησης», εκδόσεις Καστανιώτη).