Ανοικτή επιστολή-απάντηση στην αντίστοιχη του Διομήδη Σπινέλλη σχετικά με την ευθύνη για τους χώρους των πανεπιστημίων.
Aγαπητέ κ. Σπινέλλη,
Ευχαριστώ για την ανταπόκρισή σας στην ανοικτή μου επιστολή μου στον Πρύτανη του ΟΠΑ, και χαίρομαι που αυτή συνέβαλε να αρχίσει ένας τέτοιος διάλογος, με πρώτο σε αυτόν ένα σοβαρό και υπεύθυνο πολίτη όπως εσείς, που εν προκειμένω είναι και μέλος της ακαδημαϊκής κοινότητας του συγκεκριμένου πανεπιστημίου.
Στα περισσότερα που λέτε θα συμφωνήσω. Φυσικά οι ευθύνες δεν είναι αποκλειστικά του Πρύτανη, ή του Συμβουλίου. Όμως τις ευθύνες που αναφέρετε, του νόμου, της κυβέρνησης, των υπουργείων, και της αστυνομίας, αν δείτε το γράμμα μου, τις επισημαίνω σαφέστατα, και μάλιστα τις δηλώνω με τη λέξη «ελαφρυντικό» (στο γράμμα κυριολεκτώ, τα εισαγωγικά μπήκαν εδώ) για την απραξία του Πρύτανη.
Ο λόγος όμως που δεν έγραψα στους βαρύτατα υπαιτίους υπουργούς, αλλά στον Πρύτανη, είναι γιατί πιστεύω ότι αυτό δεν θα είχε κανένα απολύτως αποτέλεσμα. Η πολιτική ηγεσία θέλει άλλη αντιμετώπιση, από πολύ ισχυρότερες πολιτικές οντότητες από ό,τι η μοναχική φωνή ενός πολίτη εκτός πανεπιστημιακού συστήματος. Και βέβαια έχετε δίκιο, και με το παραπάνω: η πολιτική ηγεσία όχι απλώς γνωρίζει και ανέχεται το πρόβλημα της ανομίας και της βίας στα πανεπιστήμια, αλλά έχει δείξει σαφή σημάδια (όπως αυτό που αναφέρω και στιγματίζω στην επιστολή, για το ΑΠΘ) ότι είναι ουσιαστικά συνεργός της ανομίας, για λόγους ιδεολογικούς, συμφεροντολογικούς, τρικυμίας εν κρανίω, ή συνδυασμό των ανωτέρω. Όσο για την αστυνομία, είναι αφενός πιεζόμενη άνωθεν, που δεν αποτελεί δικαιολογία, και αφετέρου δεν ενεπλάκη στο συγκεκριμένο περιστατικό που αναφέρω, γιατί δεν εκλήθη να παρέμβει. Αν είχε κληθεί και δεν το έκανε, να είστε σίγουρος ότι θα την περιελάμβανα στην επιστολή μου και με το παραπάνω.
Ο λόγος λοιπόν που έγραψα προσωπικά στον Πρύτανη, είναι γιατί εστιάζω στο καίριο θέμα της προσωπικής ευθύνης, όχι των θεσμών – και αυτό αναφέρεται στην επιστολή μου. Οι θεσμοί, νόμοι, η κυβέρνηση, πάσχουν χωρίς αμφιβολία. Αλλά αν τα ρίχνουμε όλα στους θεσμούς, τι θα κάνουμε μέχρι να αλλάξουν; Και ακόμη περισσότερο: πώς θα αλλάξουν; Γι’ αυτό ανέφερα τα λόγια του Έλιοτ, περί ελπίδας τέλειας κοινωνίας «όπου δεν θα χρειάζεται κανείς να είναι καλός». Αυτή δεν θα έρθει ποτέ. Βελτιώσεις ζητάμε, όχι την τελειότητα. Και σίγουρα όχι κάτι που απαλλάσσει τους ανθρώπους των ευθυνών τους. Αν τα ρίχνουμε όλα στους «από πάνω», θα κοιτάμε το κακό να ξεδιπλώνεται, με σταυρωμένα τα χέρια, ήσυχοι στη συνείδησή μας ότι δεν φταίμε εμείς, αλλά άλλος. Και κατά τη γνώμη μου, και από τη θέση του, και την ευθύνη που διάλεξε να φέρει, ο Πρύτανης φέρει μεγάλη ευθύνη. Και αυτό σημαίνει ότι είναι ο κατάλληλος άνθρωπος για να αρχίσει την αγαθή αλληλουχία δράσεων που μπορεί να φέρει αποτέλεσμα. Και έχω την εύλογη πίστη ότι οφείλει να το κάνει αλλά και την ελπίδα ότι όντως θα το κάνει, όπως ορίζουν ουσιαστικά οι ευθύνες, τα καθήκοντα και ο όρκος του.
Ο Πρύτανης βάσει του νόμου δικαιούται να καλέσει τη συνδρομή των αρμόδιων οργάνων της Πολιτείας. Αν λοιπόν κάνει κάθε φορά ό,τι του επιτρέπει ο νόμος, και είναι πολλά, και τα αρμόδια όργανα δεν ανταποκριθούν, θα πρέπει να αντιδράσει, όπως λέω στην επιστολή, καταγγέλλοντας ονομαστικά όσους επίορκους δεν έκαναν το καθήκον τους, σε όποιο ύψος και όποιο επίπεδο και όποια αρμοδιότητα και να βρίσκονται. Να καταγγείλει τα αρμόδια όργανα για την απραξία τους, ονομαστικά, αλλά και την κυβέρνηση για τις δυσκολίες που θέτει, με τη βεβαιότητα ότι εκείνος έπραξε το καθήκον του. Όσο για το αν κάτι τέτοιο θα έχει αποτέλεσμα, ενώ κατανοώ την απαισιοδοξία σας, που βασίζεται στην πικρή εμπειρία πολλών, πιστεύω ότι αν δεν πιστέψουμε στην καλή λύση, αν δεν το δούμε αισιόδοξα εμείς οι ίδιοι, και δράσουμε με βάση αυτή την αισιοδοξία, καταντάμε απλώς μοιρολάτρες. Όλοι μας. Αλλά ιδιαίτερα όσοι έχουν ιδιαίτερες ευθύνες. Αλλιώς, γιατί να αποζητούν κάποιοι συμπολίτες μας αξιώματα υπεύθυνα και σοβαρά, αν είμαστε πεπεισμένοι ότι, δυστυχώς, τα προβλήματα δεν λύνονται;
Το κουβάρι από κάπου πρέπει να αρχίσει να ξεδιπλώνεται. Αν κανείς δεν κάνει τίποτε, η απαισιοδοξία θα μας συνθλίψει όλους, θα μας κάνει άβουλα πρόβατα. Αν όμως οι άνθρωποι που έχουν ευθύνη και αρμοδιότητα την ασκήσουν, γενναία και δυναμικά, κάτι θα αρχίσει να γίνεται. Νομίζω ότι η παρέμβαση του Πρύτανη, και όλων σας στο πανεπιστήμιο, και η δυναμική σας στάση από εδώ και εμπρός, θα έχει μεγάλο αποτέλεσμα, ή, για να το πω ρεαλιστικότερα, είναι πολύ πιθανό να έχει μεγάλο αποτέλεσμα. Όχι αυτή καθαυτή ίσως, αλλά γιατί θα είναι η πρώτη, και θα δώσει το καλό παράδειγμα, ιδιαίτερα αν έχει συνέχεια, από εσάς τους ίδιους. Και αυτό θα είναι πολύ σπουδαίο πράγμα.
Μια χιονόμπαλα μπορεί να αρχίσει μια χιονοστιβάδα. Ή, για να δανειστώ τους στίχους του Ελύτη: «Πολύ δεν θέλει ο κόσμος. Ένα κάτι. Ελάχιστο. Σαν τη στραβοτιμονιά πριν από το δυστύχημα. Όμως ακριβώς προς την αντίθετη κατεύθυνση». Αυτό το κάτι, το ελάχιστο, μπορεί στη συγκεκριμένη περίπτωση να είναι η ανάληψη των ευθυνών του από τον Πρύτανη.
Αγαπητέ κ. Σπινέλλη, μην νομίζετε ότι δεν κατανοώ ανθρώπινα τη θέση σας, όπως και του Πρύτανη, όπως επίσης αναφέρω στην επιστολή. Έχω στενούς φίλους έλληνες πανεπιστημιακούς, και τους θαυμάζω υπερβολικά για το σθένος τους, να επιμένουν να κάνουν το καθήκον τους, και να μαθαίνουν στα παιδιά μας γράμματα, μέσα σε τόσο αντίξοες, και ενίοτε επιθετικές έως και απάνθρωπες συνθήκες. (Εννοώ φυσικά όσους κάνουν το καθήκον τους, και όσους δεν επιδεικνύουν προκλητική αδιαφορία στα καθήκοντά τους, σε πολλά επίπεδα – αλλά αυτοί δεν είναι φίλοι μου).
Όσο αυξάνει το αξίωμα, αυξάνει και η ευθύνη. Και η ευθύνη του Πρύτανη είναι εδώ μεγάλη. Μεγαλύτερη, συγκεκριμένα, δεν γίνεται, στα πλαίσια ενός πανεπιστημίου. Σκοπός της επιστολής μου πάντως, όπως θα διαπιστώσατε, δεν είναι να επιπλήξω, ούτε να ρίξω όλα τα στραβά στον Πρύτανη, ως εύκολη λύση, όπως λέτε, αλλά να υποκινήσω ή, αν θέλετε, να φιλοτιμήσω.
Πιστεύω βαθιά στα λόγια του Έντμουντ Μπερκ: «Ο καλύτερος τρόπος για να επικρατήσει το κακό, είναι οι καλοί άνθρωποι να μην κάνουν τίποτε». Ελπίζω λοιπόν ότι όλοι οι καλοί άνθρωποι, ο καθένας από το πόστο του, άλλος με την απλή φωνή του, άλλος με τη συμπαράσταση, άλλος με την ευθύνη του αξιώματος, πρέπει να κάνουμε επιτέλους κάτι για το τραγικό πρόβλημα της βαριάς ανομίας στα πανεπιστήμιά μας, και για τη συνεχή και προκλητική ουσιαστική παραβίαση του πανεπιστημιακού ασύλου από κάθε λογής τραμπούκους. Γιατί το άσυλο είναι άσυλο ελευθερίας ιδεών, όχι ανομίας, ελευθερίας κίνησης και σκέψης, και όχι ελευθερίας της τρομοκρατίας.
Και πάλι σας ευχαριστώ για το γράμμα και την έγνοια σας,
Με ιδιαίτερη εκτίμηση,
Απόστολος Δοξιάδης