Παρακολουθώ φανατικά το σίριαλ «Transparent» γιατί είναι εξαιρετικά καλοπαιγμένο, αλλά και επειδή με έχει εξιτάρει το δύσκολο θέμα που πραγματεύεται και το οποίο, όπως διάβασα, βασίζεται σε πραγματική ιστορία: Επιτυχημένος καθηγητής, πατέρας τριών ενήλικων παιδιών, αποφασίζει ξαφνικά να ζήσει τον υπόλοιπο βίο του υιοθετώντας τις συμπεριφορές και την εμφάνιση γυναίκας. Επιβάλει, δε, την επιλογή του στην οικογένειά του με αποτελέσματα που ξεκινούν από το κωμικό και φτάνουν στο τραγικό και τούμπαλιν.
Διάβασα αρκετά, με αφορμή πάντα τη σειρά, για τα τρανς άτομα και για την ταυτότητα φύλου, προσπαθώντας να λύσω τις απορίες που μου είχαν δημιουργηθεί, όταν ο Μόρτον Πφέφερμαν, ο τρανς πατέρας του «Transparent», εμφανίστηκε ως Μόρα Πφέφερμαν στην τηλεοπτική μου πόρτα. Στο σχετικό προβληματισμό ήρθε να προστεθεί το νέο νομοσχέδιο που τίθεται σε δημόσια διαβούλευση από το υπουργείο Δικαιοσύνης: η καταχώρηση στην αστυνομική ταυτότητα, το διαβατήριο και άλλα κρατικά έγγραφα του φύλου ενός ανθρώπου θα γίνεται σύμφωνα με το πώς το προσδιορίζει ο ίδιος. Δηλαδή, κατά τον τρόπο που ο καθένας αντιλαμβάνεται το φύλο του, ασχέτως με το βιολογικό φύλο όπως αυτό έχει καταγραφεί στο ληξιαρχείο κατά τη γέννησή του. Μετανεωτερικότητα ή μήπως κοινωνική μέριμνα που μάλιστα άργησε πολύ να εφαρμοστεί;
Ερωτώ και αν μπορείτε απαντάτε: το φύλο ενός ανθρώπου συνδέεται με αντικειμενικά στοιχεία βιολογικής ταξινόμησης, όπως μας έχουν μάθει, ή όχι; Ως τώρα γνωρίζαμε πως ανάλογα με τα γεννητικά όργανα που έχεις κατατάσσεσαι σε άνδρα ή γυναίκα. Υπάρχουν βεβαίως και άλλες ποικιλομορφίες που συνδέονται με ασάφεια γεννετικών οργάνων ή πιθανή απόκλιση ανάμεσα στο βιολογικό και το κοινωνικό φύλο. Κάποιες εξ αυτών και εφόσον απαιτείται, τις αντιμετωπίζει η σύγχρονη ιατρική, από την ψυχιατρική ως τη χειρουργική. Ομως, αντικειμενικά (επιμένω στη λέξη) είσαι άντρας ή γυναίκα, όχι;
Ξαφνικά, αυτό που ξέραμε πως είναι αντικειμενικό, μαθαίνουμε πως μπορεί να είναι (και με τον νόμο) υποκειμενικό. Δηλαδή μπορεί να είσαι άντρας αλλά να νιώθεις γυναίκα, οπότε να αποφασίσεις πως θα δηλώνεις γυναίκα. Η ταυτότητα φύλου είναι η αντίληψη ενός ανθρώπου για το φύλο του. Δηλαδή όχι αυτό που φαίνεται, αλλά αυτό που αισθάνεται. Είναι ο εσωτερικός, ο προσωπικός τρόπος με τον οποίο γίνεται αντιληπτό το φύλο μας από τον καθένα μας και ο οποίος μπορεί να μην συμπίπτει με το φύλο που προσδιορίσθηκε με συνοπτικές διαδικασίες (ρίχνοντας μια ματιά στα γεννητικά όργανα του βρέφους) κατά τη γέννησή μας.
Πρόκειται αλήθεια για εκσυγχρονισμό ή για δηθενιά που μας βοηθάει να φαινόμαστε προοδευτικοί ενώ στην πραγματικότητα στήνουμε μία καλοστημένη βιτρίνα (το θεαθήναι) πίσω από την οποία κρύβεται το παλαιοπωλείο των νοοτροπιών
Σύμφωνα με επιστημονικές έρευνες όσο και αν τα ποσοστά ανθρώπων που δεν «συμφωνούν» με το βιολογικό φύλο τους (εκείνο, τέλος πάντων, που τους αποδόθηκε μετά τη γέννησή τους) είναι μικρά, δεν είναι αμελητέα. Πρόκειται για άντρες και γυναίκες που μπορεί αυτό το, πείτε το μπέρδεμα, πείτε το ιδιαιτερότητα, πείτε το χαρακτηριστικό της ψυχοσύνθεσής τους, να τους οδηγήσει σε δύσκολες καταστάσεις, να τους στοχοποιήσει, να τους συνθλίψει, υποχρεώνοντάς τους να ζήσουν με έναν τρόπο που δεν τους εκφράζει σε μια κοινωνία που προσπαθεί να τους εντάξει σε νόρμες συμπεριφοράς και καταπιεστικές ταξινομήσεις. Το νομοσχέδιο για την ταυτότητα φύλου έρχεται να διευκολύνει τη μετάβαση τέτοιων ανθρώπων από μια πιθανή Κόλαση (έτσι μπορεί να λειτουργεί για αυτούς ο κόσμος που τους περιβάλει) σε έναν κόσμο δικαιοσύνης και ανεκτικότητας. Αν και η λέξη ανεκτικότητα είναι ενοχλητική. Τι σημαίνει ανέχομαι; Να κατανοώ και να αγαπώ πρέπει.
Είμαι περίεργος να δω τι θα προκύψει από τη δημόσια διαβούλευση για το νομοσχέδιο – θα ακουστούν τέρατα, αμφιβάλλετε; Την ίδια στιγμή, προσπαθώ πάντα κι εγώ να κατανοήσω πράγματα που δεν είναι εύκολο να τα καταλάβεις, όταν αλλιώς σε έχουν μάθει. Καθένας πρέπει να έχει δικαίωμα στην αναγνώριση της ταυτότητας του φύλου του γιατί καθένας πρέπει να μπορεί να διαχειριστεί τη ζωή του με τον τρόπο που του ταιριάζει και του αρμόζει, αυτό δεν μπορώ να το αμφισβητήσω.
Αναρωτιέμαι όμως, πώς θα είναι ο άνθρωπος της νέας, όχι πολύ μακρινής όπως φαίνεται, από τη δική μας εποχής. Ενα άφυλο πλάσμα που θα επιλέγει κατά το δοκούν χαρακτηριστικά και ρόλους; Μήπως κάτι εντελώς καινούριο, ο εκπρόσωπος όχι ενός τρίτου (αυτό το μάθαμε και κοντεύουμε να το συνηθίσουμε) αλλά ενός τέταρτου, πέμπτου ή έκτου φύλου, τις συμπεριφορές του οποίου ούτε καν μπορούμε σήμερα να υποπτευθούμε; Εχει σημασία; Μπορεί και να μην έχει.
Ομως, οι απορίες μου παραμένουν: Αποτελούν όλα αυτά πρόοδο ή απλώς σημεία των καιρών; Πρόκειται αλήθεια για εκσυγχρονισμό ή για δηθενιά που μας βοηθάει να φαινόμαστε προοδευτικοί ενώ στην πραγματικότητα στήνουμε μία καλοστημένη βιτρίνα (το θεαθήναι) πίσω από την οποία κρύβεται το παλαιοπωλείο των νοοτροπιών, των ιδεολογιών και των αντιλήψεών μας; (Ένα παλαιοπωλείο που αποκαλύπτεται από τις αποτρόπαιες συμπεριφορές που υιοθετούμε απέναντι στους «διαφορετικούς» από εμάς). Αν η αναγνώριση της ταυτότητας φύλου φιλοδοξεί, μπορεί και πρέπει να λειτουργήσει απελευθερωτικά, πόσο έτοιμοι είμαστε για μια απελευθέρωση που θα μας αφήσει όχι απλώς χωρίς φύλλο συκής, αλλά και χωρίς τα θεμελιώδη χαρακτηριστικά της μέχρι σήμερα ταυτότητάς μας, αναιρώντας τις υποθέσεις εργασίας και τις σταθερές με τις οποίες πορευθήκαμε μέχρι τώρα; Αυτό εντέλει δεν συνιστά μία ένδειξη ότι ζούμε ήδη τη μετανεωτερική εποχή;