Γρήγορα έτρεχαν οι εικόνες. Μια στενή σκάλα, εκείνα τα άσπρα – μαύρα πλακάκια, το τζάκι, «Αααααα το περίφημο τζάκι!», τόσο που έχει καταγραφεί μέσα μας σαν «Μαξίμου», λίγο να κοντοσταθώ, μα ο κύριος που με συνοδεύει δεν χρονοτριβεί και ανοίγει μια πόρτα, και ξαφνικά… Σε ένα αρχοντικό δωμάτιο κλασικισμού, μια ομάδα αγνώστων μου γυναικών, που όμως αυτόματα, ασυναίσθητα, αυθόρμητα… Συγγενείς μου! Δεν ξέρω πώς μπορώ να σας το μεταδώσω. Με το που ενώνονται τα μάτια μας, λες και όλες σε μια δική μας «αίρεση», κάτι χύνεται από την ψυχή μαζί με μνήμες και ανεβαίνει στα μάτια που παρασύρουν ένα γλυκό, ζεστό χαμόγελο και αγκαλιάζονται σφιχτά τα βλέμματα και φιλιόμαστε σταυρωτά στα μάτια. Oλα έχουν να κάνουν με ψυχή και μάτια. Αυτό!
Η ράτσα γυναικών που νόσησαν ή νοσούν από καρκίνο φιλιόμαστε στα μάτια. Οποιο διαφορετικό σημείο του σώματός μας και να νόσησε ή νοσεί… Αλλες στήθος, άλλες καρκίνο ενδομητρίου (όπως ο δικός μου καρκίνος), άλλες χίλια δυο… Είναι σημεία της διαδρομής που μας ενώνουν για πάντα!
Ο φόβος, για παράδειγμα. Πιο πολύ από τον φόβο του θανάτου, ο φόβος ως φόβος καθαρός-πεντακάθαρος. Φόβος άγριος για το άγνωστο, σε όλα τα πεδία το άγνωστο. Οπως εκείνος ο φόβος της πρώτης χημειοθεραπείας μέχρι να δεις στο πετσί της ψυχής σου τι διάολο είναι η χημειοθεραπεία… Ο πόνος ο άγριος όταν στερείσαι τα μαλλιά σου και βλέπεις μπροστά σου εσένα σαν κάποια που σου μοιάζει και μόνο από τα μάτια σου να πιαστείς μπορείς.
Τι ακραία άγρια στιγμή, αλλά και τι άγρια ανακούφιση, ευεργετική, εξαγνιστική, η στιγμή που κάποτε απελευθερώνεσαι και πετάς την όποια περούκα ή επικάλυψη, «Άι στο διάολο! Η αρρώστια δεν είναι ντροπή. Το μόνο που με νοιάζει είμαι εγώ, ψυχούλα μου». Πόσους μονολόγους έχουμε κάνει! Και η αγωνία, πώς θα το πεις στη μάνα σου, λες και ζυγίζεις ότι δεν μπορεί να αναλογεί πόνος στη μάνα σου, γιατί ο δικός της πόνος θα επιβαρύνει τη μάχη σου. Και τα παιδιά σου… Τι κεφάλαιο τα μάτια τους και, πάνω από όλα, η σιωπή τους. Πόσα είπαμε χωρίς να τα πούμε…
Είδατε, άφησα τελευταίο τον σύντροφο, ενώ είναι πρώτος. Τι ευλογία αυτός που θα σταθεί βράχος! Πώς τραμπάλιζα στο βλέμμα του την ύπαρξή μου και με κρατούσε ακέραιη. Και τι φρίκη όταν αρκετοί, δυστυχώς αρκετοί, προτιμούν την απόδραση. Πόσο πιο μόνη από μόνη μια γυναίκα!..
Στοπ! Δεν λέγονται όλα με τη μία! Είναι τόσο, μα τόσο πολλά αυτά που μας ενώνουν, που με ενώνουν με ετούτη τη «ράτσα» γυναίκες!… Aλλωστε, σε ελάχιστο χρόνο, ίσα που να χαρούμε γέλιο μεταξύ μας, πόσο εύκολα γελάμε αυτές οι γυναίκες!.. Μια νεαρή κοπέλα μας συνοδεύει στο γραφείο του Πρωθυπουργού. Του Κυριάκου Μητσοτάκη. Ψηλός, πολύ ψηλός, αδύνατος, με την ευγενική άνεση ενός οικοδεσπότη που γνωρίζει πώς πρέπει να συμπεριφερθεί για να μεταδώσει αμέσως ζεστασιά, οικειότητα. «Να και η Παναγία του Παρθένη» πίσω από το γραφείο του. «Πού είναι ο Μόραλης;» περιστρέφω το κεφάλι μου, να και ο μεγάλος μπλε πίνακας του Αδαμάκη. Να και πολλές κορνίζες. Ισα που προλαβαίνω μια Μαρέβα να του χαμογελάει, ό,τι προλαβαίνει δηλαδή η ματιά μου μέχρι να καθίσουμε τηρώντας τα σωστά μέτρα αποστάσεων.
Ξεκινάει εκείνος τ’ ανθρώπινα. Αναφέρεται στη μητέρα του και πώς η δική της περιπέτεια καρκίνου (σε μια ήδη επιβαρυμένη στην υγεία της γυναίκα από τη γέννησή της, όπως σκέφτομαι μέσα μου) αλλά και η γενναία απόφασή της να το γνωστοποιήσει, τον έχουν ευαισθητοποιήσει στα θέματα του καρκίνου, αλλά και τον κάνουν να καμαρώνει ότι η Μαρίκα ήταν μπροστά από την εποχή της. (Τόσο, που οι περισσότεροι, ακόμα και στις μέρες μας, επιλέγουν να αποκρύψουν.)
Σε αυτό το σημείο είναι χρήσιμο «να προδώσω» μια τσεκαρισμένη πληροφορία που μου είχε δώσει ένας φίλος του Πρωθυπουργού: «Αν δεν ήταν πολιτικός, σίγουρα θα ήταν σπουδαίος γιατρός. Εχει πάθος με την Ιατρική. Οι γνώσεις του εκπλήσσουν. Διαβάζει ό,τι σχετικό και αφιερώνει ώρες για να εντρυφήσει στην επιστήμη και τι νέο φέρνει».
Κάτι που επιβεβαιώνω σύντομα, από το πώς παρακολουθεί τα λόγια των γυναικών και προχωράει τη συζήτηση με πληροφορίες, αλλά και πώς σε σημεία είναι πιο μπροστά και από τις καλεσμένες του. Μου έδωσε μεγάλο κουράγιο αισιοδοξίας ότι, για παράδειγμα, αναφέρθηκε στη σημασία της γονιδιακής, αλλά και στην τεράστια σημασία (αμήν!) της ανακουφιστικής. «Στην ανακουφιστική κι αν πρέπει να γίνουν πράγματα» μονολόγησε χαμηλόφωνα ως «ευθύνη» του, ενώ καμία μας δεν είχε προλάβει (και πόσα να προλάβει η καθεμία;) να αναφερθεί σχετικά.
Για να μην πολυλογώ, αναγνώστες, ο Κυριάκος Μητσοτάκης δεν είναι ο πολιτικός που μιλάει, αλλά που ακούει. Ακούει αληθινά. Σημειώνει στο μυαλό του για να πράξει. Το εισπράττεις. Δεν κόπτεται να «εξαγγείλει» ούτε να χαϊδέψει. Μετά, λοιπόν, από μια ελάχιστη, πλην ουσιώδη εισαγωγή, έδωσε τον λόγο στις γυναίκες, στρεφόμενος έτσι που η κάθε μια να νομίζει ότι στον μονόλογό της είναι αυτή και εκείνος μόνοι. Πολιτισμός είναι ο τρόπος που κάθεσαι, που κοιτάζεις τον συνομιλητή, που διακόπτεις τον ειρμό του ή όχι… Ο λόγος πρώτα δόθηκε στη γιατρό της παρέας, η οποία, ανάμεσα σε πολλά, τόνισε το σημαντικότερο, ήτοι την πρόληψη. «Ο ΕΟΠΥΥ καλύπτει τη μαστογραφία, αλλά πρέπει να πεισθούν οι γυναίκες να την κάνουν. Μία στις τρεις δεν έχει κάνει ποτέ μαστογραφία»…
Προχωρώ στους μονολόγους των γυναικών επιλέγοντας να μην κατονομάσω. Τι νόημα έχει; Σημασία έχει ο λόγος τους. Σημασία έχει ό,τι συναίσθημα αναδύεται από τον λόγο τους. Λόγια που γίνονταν κόμπος στον λαιμό μου, που ξέσερνε όμως χαμόγελο. Πώς μωρέ το καταφέρνουν να μεταδώσουν χαμόγελο;
Ράτσα «γυναίκα» 1
Ασθενής. Η μητέρα της πέθανε στα 55 της από καρκίνο. Στα 38 της διαγνώστηκε και η ίδια. Μετά τη μάχη της χάρηκε δέκα χρόνια ελεύθερη νόσου. Ωστόσο αρρωσταίνει η αδελφή της, η οποία έδωσε τιτάνια μάχη τεσσάρων χρόνων, δυστυχώς χωρίς νίκη. Εναν χρόνο μετά νοσεί ξανά η ίδια. Πλέον, παλεύει τρία μέτωπα καρκίνου. Αναφέρεται στη σημασία της προσφοράς ψυχολογικής υποστήριξης, στη σημασία της πρόσβασης στην ενημέρωση για νέες μεθόδους, στον γονιδιακό έλεγχο. Η γυναίκα μας ξετινάζει ό,τι συναίσθημα παράγει η ψυχή μας. Μας λαχανιάζει συναισθήματα. Την παρατηρώ περιποιημένη, γλυκιά, όμορφη. Ξέρω, ξέρω καλά τι αγώνα έχει το κάθε στοιχείο καλαισθησίας επάνω της. Την αγαπώ. Τη θαυμάζω βαθιά, ιερά. Και στο τέλος, με αποτελειώνει: «Πρωθυπουργέ, σας παρακαλώ ενισχύστε την αστική Δημοκρατία και τις αρχές που πρεσβεύει καθώς και την ανάπτυξη. Γιατί όλα αυτά που μας είναι αναγκαία δεν λύνονται με ευχολόγια». Καταλαβαίνεις, αναγνώστη, το μεγαλείο του συλλογισμού της. Πώς κοντρολάρει την απόγνωσή της και γίνεται πρακτική. Οι γυναίκες πάντα είναι πρακτικές. Πώς δεν ξεχειλώνει απόγνωση (αν και δικαιούται) αλλά βάζει, ακόμα και τον Πρωθυπουργό σε «κανάλι», σε σειρά. Στον δρόμο του εφικτού. Α ρε γυναίκα!
Ράτσα «γυναίκα» 2
«Είκοσι τρία χρόνια συνυπάρχω με τους καρκίνους μου, 17 χρόνια εργάζομαι για τον σύλλογο που ιδρύσαμε. Ομως θέλω, Πρωθυπουργέ, να σας εξομολογηθώ έναν μεγάλο μου φόβο. Είμαι 66 ετών. Φοβάμαι. Φοβάμαι μήπως δεν με διαλέξουν, ως επιλογή να ζήσω, σε περίπτωση που νοσηλευτώ για covid με κάποιον νεότερο». Θα ήθελα να μπορούσα να σας μεταφέρω την αλλαγή θερμοκρασίας στην αίθουσα. Επεσε η θερμοκρασία. Παγώσαμε όλες. Εκείνο το «φοβάμαι» από τα χείλη μιας γυναίκας ατρόμητης, που παλεύει 24 χρόνια καρκίνους. Πώς να μεταδίδαμε αυτή τη χροιά φωνής, πώς να μεταφέραμε τα λόγια της σε άμυαλους; Αν ακούγατε εκείνο το «Φοβάμαι ότι δεν θα με διαλέξουν…». Θεέ μου! Και ο Μητσοτάκης «Δεν ήθελα ποτέ να είμαι υπεύθυνος για τέτοιες καταστάσεις. Κάναμε στο “Σωτηρία”, μέσα σε έξι μήνες, ένα καινούργιο, σαν μικρό νοσοκομείο, μέσα στο νοσοκομείο. Πώς να έφτανε η φοβία σας σε όλους;» και είπε και άλλα σωστά, υπεύθυνα, όχι χαζά, πολιτικάντικα καθησυχαστικά. Ηταν μια συνομιλία που κρατήθηκε ιερή και από τη δική του πλευρά. Μια συνομιλία που νομίζω ποτέ στη ζωή μου δεν θα ξεχάσω. Για τη θερμοκρασία της.
Ράτσα «γυναίκα» 3
Η γυναίκα, όμορφη, γερή, αθλητική. Στίβος, Ολυμπιακοί Αγώνες και ξαφνικά κεραμίδα. «Εγώ;» αναρωτήθηκε ξανά και ξανά, όχι από αναιδή, ναρκισσιστική υπεροψία, αλλά επειδή ζούσε όπως πρέπει να ζει ένας άνθρωπος για να είναι υγιής. Αριστη διατροφή, σωστό βάρος, άθληση. Ο καρκίνος έχει και εκπλήξεις. Μα εκείνη είδε την ίασή της σαν τακτική μαραθωνίου. «Με χαμόγελο στην εκκίνηση και το βλέμμα στον τερματισμό. Μόνο νίκη!». Δεκαέξι χημειοθεραπείες, 36 ακτινοβολίες. Δεν σταμάτησε ποτέ να τρέχει! Πώς έτρεχε η άτιμη; Πώς έβρισκε δύναμη; Μέχρι και όταν έπαιρνε το πιο δύσκολο φάρμακο, «το κόκκινο», την επόμενη έτρεχε. «Δεκαοκτώ χιλιόμετρα την επομένη της χημειοθεραπείας και μετά έλεγα μέσα μου “άντε γύρνα τώρα σπίτι σου”». Αλλά «Είμαι πια νικήτρια, Πρωθυπουργέ! Ετοιμάζομαι να τρέξω 42 χιλιόμετρα. Εναν χρόνο μετά την περιπέτειά μου. Μέρα των γενεθλίων μου». Μόνο μια ερώτηση είχε η αθεόφοβη. «Στην προπόνηση πρέπει να φοράω τη μάσκα;». Τι της λες;
Ράτσα «γυναίκα» 4
Η γυναίκα νόσησε στα 33 της. Εννέα χρόνια μετά, καμαρώνει το παιδάκι της 7 ετών. «Με στενοχωρεί η φοβία του κόσμου να μιλήσει για αυτό».
Ράτσα «γυναίκα» 5
Στα 40 διαγνώστηκε. Από τα 30 έκανε μαστογραφία κάθε χρόνο, ενώ παράλληλα προσπαθούσαν για παιδί. «Με ενοχλεί ότι στην εργασία μου με λογαριάζουν για ανίκανη. Ο,τι πάω να κάνω, “άσ’ το εσύ” μου λένε».
«Δηλαδή το νοιάξιμο το νοιώθετε ως υποτίμηση;» αντιπαραθέτει τρυφερά ο Πρωθυπουργός, δίνοντας μια άλλη διάσταση που εκκινεί μια όμορφη συζήτηση.
Ράτσα «γυναίκα» 6
Η γυναίκα είχε πάντα τον νου της στον καρκίνο λόγω του θανάτου της μητέρας της από καρκίνο. Νόσησε και εκείνη. Διπλή μαστεκτομή. Αν δεν αντιλαμβανόταν την πρόληψη «Δεν θα ήμουν σήμερα μαζί σας». Ομως, «το ταξίδι του καρκίνου ήταν πολύ ωραίο. Οταν ήμουν καλά, ήμουν πολύ καλά και τιμούσα τη μέρα μου. Πέντε το πρωί περπατούσα με μια τρελή φίλη μου». Ακου, φίλε μου, τη συνέχειά της: «Το έζησα το ταξίδι! Ηταν πανδύσκολο, αλλά είμαι πεισματάρα. Εκανα ταξίδια. Εφτασα στο ψηλότερο σημείο της Ευρώπης για να φωνάξω ότι είμαι καλά, γιατί αυτό ήθελα να κάνω. Κάθε δυο μήνες ταξίδευα. Ιδρυσα και σύλλογο. Είναι η ψυχοθεραπεία μου. Οταν πήγα και είδα πού κάνουν χημειοθεραπεία οι άλλες γυναίκες, καθώς εγώ παρέδωσα τη θεραπεία μου σε ιδιωτικό νοσοκομείο, τρελάθηκα. Η απόλυτη κατάντια. Και έτσι όρμησα να κάνω κάτι. Δίνουμε ψυχολογική υποστήριξη και στη γυναίκα που νοσεί, αλλά και στους δικούς της ανθρώπους». Μια μεγάλη αλήθεια έφερε βούρκωμα σε όλες μας. «Ο φροντιστής μπορεί και να νοσεί περισσότερο από τον ασθενή. Τώρα στηρίζουμε 90 άτομα φροντιστές». Γεια σου, βρε γυναίκα! Στον μεγάλο πόνο σου, η γενναιοδωρία της σκέψης σου στην επόμενη, στον άλλο, στην άλλη, δίπλα σου, δίπλα μας.
Επιμύθιο
Αγαπημένοι μου, αναγνώστες, μην ψάχνετε τον δικό μου μονόλογο. Δεν έβγαινε. Ενιωσα λίγη. Κοιτάζοντας τις γυναίκες, κρατούσα μέσα μου τα λόγια τους, το γέλιο τους, το κέφι τους, τον αλτρουισμό τους… Το χαμόγελό τους. Αλλο το χαμόγελο αυτού που νόσησε ή νοσεί. Χάρηκα, συγκινήθηκα, λάτρεψα, θαύμασα, παραδέχτηκα, πάλεψα κόμπο στον λαιμό, τον ανέβασα, τον κατέβασα. Αποχωρήσαμε από του Μαξίμου. Δυο ωραίες, γεμάτες, έγχρωμες ώρες. Ολες με ένα δώρο, σε σακουλάκι, στα χέρια μας. Αστραπιαία φαντάστηκα κάτι χαζά κοινότοπο. Ενα ημερολόγιο; Αλλά, άλλα είχα προτεραιότητα στο νου μου. Με όλες φιλήθηκαν σταυρωτά τα μάτια μας. Τις χάζευα να απομακρύνονται με ένα άτιμο κέφι ζωής! Σκανδαλιστικά υγιείς. (Στη διαδρομή του καρκίνου μου, συνάντησα πιο υγιείς από τους υγιείς.)
Στο αυτοκίνητό μου άνοιξα πια και το σακουλάκι. «Το αλάτι της ζωής», ένα βιβλίο της Françoise Héritier. (Ενα βιβλίο που ζήλεψα ως συγγραφέας. Κατέγραφε όλα τα μικρά, τα μεγαλειώδη τοσοδούλικα της ζωής. Αυτά που ορίζουν την ύπαρξή μας! Τα μικρά μεγάλα. Τα αστεία, τα δύσκολα, τα φρικιαστικά, τα αγωνιώδη, τα γοητευτικά, τα ερωτικά, τα ματωμένα, τα ωραία, τα ευλογημένα…
Ο,τι κάνει τη ζωή ζωένια! Καλή συνέχεια, ωραία πλάσματα. Ή, όπως είχα γράψει σε ένα κείμενο μου και ευεργετήθηκα να δω τον τίτλο και σε όνομα συλλόγου «Βυζάκια σας φιλώ». Ράτσα γυναίκα. Ωραία ράτσα!
ΥΓ1. Δωρεάν μαστογραφία ανά δυο έτη για όλες τις γυναίκες 49 και 50 ετών. Σπεύσατε!
ΥΓ2. Σίγουρα θα αναρωτιέστε γιατί αυτός ο διαχωρισμός φύλου στο κείμενό μου. Γιατί μιλάω για γυναίκες; Για το μοίρασμα. Οι γυναίκες ξέρουν να σπέρνουν τον πόνο τους να φυτρώσει κάτι θετικό, ευεργετικό. Τον μιλάνε. Τον επεξεργάζονται. Από το δικό τους πόνο θα πιαστεί σε σανίδα σωτηρίας η επόμενη. Για κάτι τέτοια κλαίω τους άνδρες. Με εκτίμηση και σεβασμό το λέω. Σεβασμό στον βουβό, άρα και ανεπεξέργαστο πόνο.