Νομίζουμε τα παιδιά των μυθικών προσωπικοτήτων ότι φύονται στην κερκίδα μας. Λες, δεν είναι προϊόν γονιών. Είναι κάποια που παρακολουθούν το θέαμα δίπλα μας, μόνο που αυτά τυχαίνουν και «Παιδιά του/της». Μόνο να χειροκροτήσουν, να αποθεώσουν, να ανεβάσουν, μπορεί κατά καιρούς και να κατεβάσουν, αλλά όχι κάτι ανάμεσα σ’ αυτά τα δύο. Ή το ένα ή το άλλο, όπως ακριβώς το κοινό.
Και όταν κάποια στιγμή ο/η «μύθος» αποδημήσει εις Κύριον, να πιάσουν τη σημαία της δοξασμένης φήμης ως κάρβουνο ευθύνης στα χέρια και να γίνουν οπωσδήποτε κάτι «Μεγάλο», απροσδιόριστο πλην οπωσδήποτε «Μεγάλο». Οχι γιατί ανατράφηκαν σωστά για να «φέρουν» το «Μεγάλο» των δικών τους δυνατοτήτων, αλλά γιατί έτσι πρέπει να γίνει ευαρεστώντας τη νεφελώδη επιθυμία του πλήθους.
Τι ζωή! Από τη μία ο μύθος, καθηλωτικός, ισοπεδωτικός, παραμορφωτικός. Από την άλλη ο κόσμος, που προσκυνάει κάτι, που δεν ακριβώς γνωρίζει. Προσκυνάει αυτό που νομίζει, αυτό που έχει ανάγκη. Μύθος-Κοινό. Δυο πελώρια κύματα. Μάμαλο αντιμάμαλο. Τα παιδιά; Ερμη βαρκούλα ανάμεσα.
Ο Μίκης και η εξορία! Αντίσταση ως θρίαμβος. Το παιδί; Ο φόβος του; Το «ανά πάσα ώρα και στιγμή μπορεί και να…» δεν οδηγεί σε ήρωα της Αντίστασης, «που ποτέ δεν θα πεθάνει γιατί θα ζει μέσα από τις μελωδίες του», αλλά στην αγωνία ότι μπορεί το παιδί να χάσει τον πατέρα ή τη μητέρα του. Ο Μίκης των σταδίων, των χιλιάδων, των εκατομμυρίων. «Θέλω τον μπαμπά μου/θέλω τη μαμά μου». Ο Μίκης ο υπερκομματικός. Και η οργή αυτών που δεν τον θέλουν υπερκομματικό; Η εκδίκηση του ενός κόμματος, που τον «δείχνει» προδότη; Πώς ξεσπάει αυτή η εκτίμηση και συγχρόνως η μη εκτίμηση στα παιδιά; Πώς είναι να πρέπει να απολογούνται για τον γονιό; Υπερασπιστές, μια σταλιά υπερασπιστές. Δεν έχει μόνο «Ωσαννά» ο μύθος, έχει και «Σταύρωσον». Το παιδί παρόν και στα δύο.
Κάποτε, πολλά χρόνια «κάποτε», χάρηκα για μια συνέντευξη που κατόρθωσα από τον Μίκη Θεοδωράκη μετά την αξέχαστη για μένα συναυλία των Θεοδωράκη-Χατζιδάκι-Λιβανελί που αξιώθηκα να παρακολουθήσω στην Εφεσο. Δυστυχώς, όμως, λίγο πριν από τη συνάντησή μας –που την περίμενα πώς και πώς– η πιστή του ισόβια κυρία Παρμενίδου με ενημέρωσε για μια αδιαθεσία του και με προέτρεψε –ίσως νιώθοντας τη στενοχώρια μου– να στείλω τις ερωτήσεις μου διαβεβαιώνοντας με ότι θα τις απαντούσε. Ηταν τα χρόνια των φαξ. Νέα δημοσιογράφος-χρονογράφος, ετοίμασα δέκα ερωτήσεις με τρακ. Ανάμεσά τους και μια που αφορούσε αυτό ακριβώς στο οποίο αναφέρεται το χρονογράφημά μου. Την επίδραση του Μύθου στα παιδιά του. Περίμενα, περίμενα.
Δεν ήρθαν οι απαντήσεις. Το κλώτσησα βιαίως από το μυαλό μου για να μη με στενοχωρεί. Χρόνια μετά, επικοινώνησε μαζί μου η κυρία Παρμενίδου και, προς μεγάλη μου έκπληξη, ζήτησε την άδειά μου για να παραδοθεί η συνέντευξή «μας» σε κάποιον που (αν θυμάμαι καλά) ετοίμαζε στη Γαλλία ένα λεύκωμα για τη ζωή του. Παραξενεμένη εξήγησα ότι ποτέ δεν είχα λάβει τις απαντήσεις. Παραξενεύτηκε επίσης.
Ηταν το όλον ένα τρελό πράγμα και προσφέρθηκε να μου στείλει τη συνέντευξή μας. Θυμάμαι ότι όσο έφτανε το φαξ εναγωνίως περίμενα την απάντηση στη μόνη ερώτηση που θυμόμουν ότι έγραψα γιατί ένιωθα αμήχανη να τη ρωτήσω, αλλά και δεν υπήρχε περίπτωση να μην τη ρωτήσω. Πάνω-κάτω τα μάτια μου. Μία-μία οι ερωτήσεις-απαντήσεις, σαν σταγόνα μαρτυρίου. Μα πού πήγε η ερώτησή μου που αφορούσε την επίδραση του μύθου στην ψυχή των παιδιών του; Πού πήγε η ερώτηση; Αδικος κόπος. Είχε απαντήσει σε όλες τις ερωτήσεις, πλην μιας. Την έσκισα τη συνέντευξη. Τι σόι περίεργο τρένο κι εγώ;
Παρακολουθώ τη Μαργαρίτα στον βηματισμό της. «Αχ Μαργαρίτα, μαγιοπούλα, αχ Μαργαρίτα μαγιοπούλα, αχ Μαργαρίτα, μάγισσα». Η Μαργαρίτα και ο κάματος των σχέσεων με μύθους. Η Μαργαρίτα που λέει και ξαναλέει: «Να αγαπάτε τον μπαμπά μου», τόσο πολλές φορές, που μοιάζει σαν να θέλει να πει «Αγαπήστε και μένα». Είμαι προϊόν του μπαμπά μου και της μαμάς μου. Και μη με κρίνετε σαν οποιοδήποτε παιδί, γιατί ο μπαμπάς δεν ήταν οποιοσδήποτε μπαμπάς.
Τα παιδιά των διασήμων… Ποιος να νοιαστεί γι΄αυτά; Να ήταν φτωχά, ξενιτεμένα, ορφανά… Τότε μάλιστα!
ΥΓ. Η ανάρτηση του γιου, Γιώργου Θεοδωράκη, σχετικά με την επιθυμία του πατέρα του για τον τόπο ταφής του, είναι ό,τι πιο βαθιά συναισθηματικό έχω διαβάσει από παιδί μύθου. Λέξη προς λέξη.