Η δημοκρατία μας υπέστη βίαιους κραδασμούς την τελευταία δεκαετία και επιβίωσε. Οι νέοι ανδρωνόμαστε μεταξύ δύο σφοδρών κρίσεων και η μέριμνα για δημοκρατία και δικαιώματα είναι πάντα επίκαιρη και δεν παύει να μας απασχολεί. Στην εξαιρετική (από πλευράς σπανιότητας) περίσταση που βιώνουμε από τις αρχές του 2020, η κεντρική διαχείριση του προβλήματος, η επιβολή διαδοχικών περιορισμών στη μετακίνηση και η στέρηση ελευθεριών που θεωρούνται δεδομένες στη φιλελεύθερη δημοκρατία, εξώθησαν ορισμένους να κραυγάσουν με αγανάκτηση συνθήματα περί Χούντας, δικτατορικού καθεστώτος, δημοκρατικής εκτροπής. Επιτελείται πράγματι μία τέτοια αλλαγή; Παρακολουθούμε αμέτοχοι μία αυταρχική μεταβολή, μία διολίσθηση προς καταστάσεις παρόμοιες με αυτές της Επταετίας;
Σε θεωρητικό επίπεδο, η πολιτική υπηρετεί πιστά το δημόσιο συμφέρον. Οι διαφοροποιήσεις μεταξύ πολιτικών κομμάτων και ιδεολογιών απορρέουν από τη διαφορετική πρόσληψη των βημάτων και των ενεργειών που πρέπει να ακολουθηθούν, ώστε η πρόοδος και η ευημερία να αφορά διαρκώς μεγαλύτερα τμήματα του πληθυσμού. Εδώ ακριβώς εντοπίζεται η ανάγκη για ελευθερία και δημοκρατία, διότι από τη στιγμή που δεν υπάρχει ένας κάτοχος της απόλυτης Αλήθειας, μέσω της αμφισβήτησης, της γόνιμης κριτικής, και της πολυμορφίας των απόψεων, επιτυγχάνεται συναίνεση και εύστοχες μεταρρυθμίσεις. Η πανδημία χαρακτηρίζεται από μία ευτυχή ιδιαιτερότητα. Υπάρχει ευρύτατη, διακοινωνική και διακομματική συναίνεση ως προς τον άμεσο στόχο που πρέπει να υλοποιηθεί: η προστασία της ανθρώπινης ζωής. Η πρωτόγνωρη αυτή συνθήκη εξανάγκασε τις κυβερνήσεις σε παγκόσμιο επίπεδο να λάβουν μέτρα που, σε κάθε άλλη περίπτωση, θα θεωρούντο σαφής παρέκκλιση από τις παγιωμένες δημοκρατικές πρακτικές. Ιστορική αναλογία: στη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, η Μεγάλη Βρετανία, κορωνίδα του οικονομικού φιλελευθερισμού, έκανε μία εντυπωσιακή στροφή προς την ελεγχόμενη αγορά, με τα Υπουργεία Τροφίμων και Οικονομικού Πολέμου να τίθενται υπεύθυνα του συντονισμού των οικονομικών δραστηριοτήτων των Βρετανών. Η επείγουσα κατάσταση προκάλεσε την αποφασιστική παρέμβαση του κρατικού μηχανισμού, η οποία ωστόσο, δεν απέκτησε μόνιμο χαρακτήρα.
Έχει λεχθεί ότι ο φασισμός είναι η θεωρία του «αντί». Η μανιώδης αντιστράτευση σε οτιδήποτε αποτελεί νόρμα ή μπορεί να εμπίπτει στην κατηγορία του συστημικού. Με την εμφάνιση του εμβολίου, έγινε πλέον προφανής η διάκριση μεταξύ όσων εκδηλώνουν ορθολογικούς προβληματισμούς πολιτικής και θεσμικής φύσεως για τις κατοχυρωμένες ελευθερίες και εκείνων που απλώς επιδεικνύουν βαθιά αντικοινωνική συμπεριφορά. Παρακολουθούμε την επανεμφάνιση μιας ιδιάζουσας σύμπραξης που επαναφέρει μνήμες του «ένδοξου» 2015. Πολίτες που ανήκουν και στις δύο πλευρές του πολιτικού φάσματος συνασπίζονται, αποτελώντας πλέον έναν συμπαγή άξονα οπισθοδρόμησης και ιδεοληψίας. Καθείς από το δικό του ιδεολογικό και ερμηνευτικό πρίσμα, επιδιώκει, στο όνομα της δήθεν προάσπισης των δημοκρατικών ελευθεριών, να υπονομεύσει μία συλλογική προσπάθεια που πέραν πάσης αμφιβολίας είναι συμφέρουσα για το κοινωνικό σύνολο. Τα επιχειρήματα περί Χούντας προσκρούουν στην επείγουσα και άμεση ανάγκη που ακούει στο όνομα της προάσπισης της ζωής, μία πράξη απόλυτης ελευθερίας. Ο φιλελεύθερος στοχασμός τον οποίο ορισμένοι επικαλούνται, δεν αποκλείει τις περιπτώσεις που πρέπει, με κρατική φροντίδα, να ξεπεραστούν μείζονα προβλήματα. Από την άλλη πλευρά, η εγχώρια αριστερά, εγγενώς αντιδραστική κατά τα ειωθότα, αδυνατεί να εγκαταλείψει τις χρόνιες παθογένειές της. Είναι, τέλος και ο αμιγής ανορθολογισμός, μία νόσος που δεν αντιμετωπίζεται. Μία ματιά στις συγκεντρώσεις αντιεμβολιαστών ισοδυναμεί με χίλιες λέξεις.
Τα παραπάνω, ασφαλώς, δεν αναιρούν την ανάγκη για αντιπαράθεση στο πολιτικό πεδίο. Η πανδημία και οι αλλεπάλληλες καραντίνες έφεραν στην επιφάνεια νέα διακυβεύματα, σχετιζόμενα με τον συγκερασμό υγειονομικής, οικονομικής και πολιτικής προόδου. Η διαβούλευση και η συνεπής αντιπολίτευση είναι πιο αναγκαίες από ποτέ. Εντούτοις, δεν τίθεται θέμα δικτατορίας. Οι περιορισμοί είναι πρόσκαιροι και η ομαλότητα θα επανέλθει. Εμβολιαζόμαστε, (δεν) είναι και επιστήμη!
* Ο Φίλιππος Τάρτας είναι φοιτητής Ιστορίας του ΕΚΠΑ