– Υou want to create a god?
– Isn’t that what man has always wanted?
Transcendence (2014)
Η ταινία Transcendence προβλήθηκε το 2014 στην Ελλάδα. Αναφέρεται σε ένα ζευγάρι κορυφαίων επιστημόνων (Johnny Depp, Rebecca Hall), το οποίο παρουσιάζει στο κοινό το νέο τους επίτευγμα-όραμα: τη γένεση της τεχνητής νοημοσύνης. Η πλοκή συνεχίζει με τον Johnny Depp να δολοφονείται από τεχνο-φοβικούς εξτρεμιστές, με αποτέλεσμα η γυναίκα του μέσα στην απελπισία της απώλειάς του, να μεταφέρει τη συνείδησή του μέσα σε έναν υπερ-υπολογιστή, λίγο πριν πεθάνει. Η κορύφωση της ταινίας οδηγείται σε μία σύγκρουση του υβριδίου τεχνητής-φυσικής νοημοσύνης με την ανθρωπότητα.
Πίσω από την ταινία κρύβεται μια ιδέα, και συνάμα πρόβλεψη μερίδας επιστημόνων και τεχνοκρατών, πως σε περίπου 15 χρόνια θα έχει αναπτυχθεί υπολογιστής με ικανότητα ανάλυσης ισάξια με αυτήν του ανθρώπινου εγκεφάλου, ενώ σε περίπου 30 (θέτουν το 2045 ως ορόσημο) η ισχύς που θα έχει ένας κοινός υπολογιστής γραφείου θα είναι μεγαλύτερη από ό,τι όλων των ανθρώπινων εγκεφάλων που πέρασαν πάνω στη Γη. Αθροιστικά. Το χρονικό αυτό σημείο το ονομάζουν «Σημείο Μοναδικότητας» (Singularity Point).
Αν προσέξει κάποιος, παρατηρεί πως ο χρονικός ορίζοντας που θέτουν δεν είναι κάποιο μακρινό μέλλον, αλλά ένα μέλλον που τεράστιο κομμάτι της ανθρωπότητας του σήμερα θα ζει να το δει. Και ίσως να έχουν δίκιο.
Ο ίδιος ο Ομπάμα, αποδεσμεύοντας εκατομμύρια δολάρια, παρουσίασε την πρωτοβουλία BRAIN, το 2013, με σκοπό τον σπάσιμο του κώδικα στο «μαύρο κουτί» της επιστήμης που λέγεται εγκέφαλος. Η Ευρώπη ακολουθεί και αυτή με τεράστιες επενδύσεις στο δικό της ανάλογο σχέδιο, με την ονομασία HBP (Human Brain Project). Ταυτόχρονα, το πανεπιστήμιο Stanford ανακοινώνει (28/04/2014) την δημιουργία μικροτσίπ 9.000 φορές πιο γρήγορα από τα σημερινά, παρουσιάζοντας το Neurogrid, ένα ηλεκτρονικό κύκλωμα που έχει τη δυνατότητα να προσομοιάζει τη λειτουργία 1.000.000 ανθρώπινων νευρώνων. Η ανθρωπότητα επιταχύνει με μεγάλα βήματα προς τη γέννηση της τεχνητής νοημοσύνης (A.I).
Τι θα μπορούσαν, όμως, να προσφέρουν τόσο ισχυρές μηχανές, χιλιάδες, ίσως εκατομμύρια, φορές πιο έξυπνες από έναν άνθρωπο;
Πραγματικά ένα σύμπαν άπειρων δυνατοτήτων! Ενδεχομένως απρόβλεπτες κοινωνικές αναταράξεις καθώς και εξαφάνιση ολόκληρων επαγγελματικών κλάδων. Μπορεί να αλλάξουν εντελώς οι γεωπολιτικές ισορροπίες και, ίσως, όπως είπε ο αστροφυσικός Στίβεν Χώκινγκ, να μην είναι η γένεση της A.I. μόνο η μεγαλύτερη εφεύρεση της ανθρωπότητας, αλλά και η τελευταία της.
Ίσως όμως από την άλλη, να έχουμε μια επανάσταση στην επιστημονική και τεχνολογική έρευνα, με χιλιάδες ριζοσπαστικές ερευνητικές ιδέες και άκρως καινοτόμες προτάσεις. Οπτικές στα πράγματα που κανείς δεν έχει ποτέ φανταστεί. Αναλύσεις δισεκατομμυρίων και τρισεκατομμυρίων μπάιτ δεδομένων που ο ανθρώπινος νους σε συνδυασμό με τις σημερινές υπολογιστικές μηχανές είναι αδύνατο να κάνουν. Εφαρμογές τεχνολογικές που θα μπορούν να οδηγήσουν σε ενεργειακή αφθονία, σε υπερ-πλεόνασμα τροφής, σε εκμηδένιση των αποστάσεων και αφανισμό ασθενειών. Ας φανταστούμε ένα τεχνητό μυαλό εκατομμύρια φορές πιο ισχυρό του ανθρώπου να δουλεύει 24/7 ψάχνοντας νέα πιθανά και απίθανα βιοχημικά μονοπάτια. Νέες γενετικές κατευθύνσεις και χημικές ενώσεις πρωτότυπες και αποτελεσματικές. Έξυπνα νανοτεχνολογικά φάρμακα που ο ανθρώπινος νους θα αργούσε και ίσως να μην έβρισκε ποτέ. Μια ιλιγγιώδη επιτάχυνση της επιστημονικής και τεχνολογικής προόδου που ίσως ένας Ασίμοφ ή ένας Κλαρκ να μην μπορούσε να συλλάβει καν.
Σε αντιδιαστολή με ένα απίστευτα πολύπλοκο, πολυεπίπεδο και απρόβλεπτο μέλλον που έρχεται, τι είναι αυτό που οραματίζεται το Χόλιγουντ; Μια συνεχώς επαναλαμβανόμενη, βαρετή, τρομακτική και επιφανειακή δυστοπία. Μια δυστοπία, που την έχει αφηγηθεί με κάθε δυνατό τρόπο από το Μάτριξ και τον Εξολοθρευτή μέχρι το σημερινό Transchendence. Μια υποχρεωτική ρήξη του ανθρώπου με την μηχανή. Γιατί; Γιατί το μέλλον να είναι υποχρεωτικά δυστοπικό; Ώστε να γεμίζουν τα ταμεία θα πει κάποιος. Το δράμα και η φρίκη πάντα πουλούσαν. Είναι όμως κρίμα ένας τέτοιος παγκόσμιος (καλώς ή κακώς) συνδιαμορφωτής ιδεών, αντιλήψεων και απόψεων, όπως το Χόλιγουντ, να μην μπορεί να υπερασπιστεί και να παρουσιάσει ένα όχι καταναγκαστικά ευτοπικό αλλά τουλάχιστον ένα, ισάξια θετικών και αρνητικών εκβάσεων καθώς και δυνατοτήτων, μέλλον.
Το ερώτημα βέβαια που προκύπτει αναφέρεται στο αν τελικά είναι σημαντικό να έχεις ένα πιο «ισορροπημένο» Χόλιγουντ. Η απάντηση είναι θετική, μιας και κάποιες από αυτές τις επηρεασμένες συνειδήσεις ίσως να διαμορφώσουν με μηχανισμούς ποικίλους, την κατεύθυνση της κοινωνίας μας. Έστω και με ένα ελαφρύ, ανεπαίσθητο τρόπο. Και πιθανόν όταν σε ένα τραπέζι (θα) συζητούνται και χαράζονται οι μελλοντικές γραμμές που θα κινηθεί η ανθρωπότητα, τα νέα δεδομένα, οι νέοι κίνδυνοι, αλλά κυρίως οι νέες δυνατότητες και δυναμικές που έρχονται από το μέλλον, αυτός ο ελάχιστος επηρεασμός να έχει το δικό του ειδικό βάρος.
Εκείνη τη στιγμή υπάρχει λόγος να έχεις φοβισμένα και κλειστά μυαλά; Που όχι μόνο θα αρνούνται να βοηθήσουν ή να προβλέψουν, αλλά θα αποκλείουν ακόμα και την οποιαδήποτε δημόσια συζήτηση για πράγματα που έρχονται προς εμάς με καταιγιστικούς ρυθμού; Ώστε να μπορέσει και η ανθρωπότητα να προετοιμαστεί καλύτερα; Πιο ώριμα; Συμφέρει κανέναν τελικά;
Γιατί ίσως, λέω ίσως, όταν ο άνθρωπος επικοινωνήσει για πρώτη φορά με μια τεχνητή νοημοσύνη να μην έχει απέναντί του ένα άγριο, ερεθισμένο, φοβισμένο, θυμωμένο και με δίψα για κυριαρχία και εξολόθρευση πρόσωπο. Να μην έχει δηλαδή μια αντανάκλαση του διαχρονικά ιστορικού εαυτού του. Αλλά να έχει μια νοημοσύνη ήρεμη, συνεργάσιμη, διαφορετική. Μια νοημοσύνη ανώτερη.
*Ο Αλέξανδρος Μωρέλας είναι πτυχιούχος τμήματος Βιολογίας του πανεπιστημίου Πατρών