Μετά από αρκετή αναμονή το Υπουργείο Παιδείας δημοσίευσε το σχέδιο νόμου που ρυθμίζει τη λειτουργία των Προγραμμάτων Μεταπτυχιακών Σπουδών (ΠΜΣ) για τα ΑΕΙ. Ένα νομοσχέδιο χωρίς κατεύθυνση, χωρίς στρατηγική, οπισθοδρομικό στη βασική του θεώρηση, που θα μου επιτρέψετε να πω ότι δημιουργεί παρά λύνει προβλήματα.
Σήμερα στην Ελλάδα λειτουργούν 737 ΠΜΣ, με περίπου 20.000 φοιτητές. Είναι έκδηλο, ότι πολλοί πτυχιούχοι επιθυμούν να παρακολουθήσουν ένα ΠΜΣ, είτε από φιλομάθεια, είτε από ανάγκη απόκτησης νέων γνώσεων, είτε απλά γιατί «πήρε μεταπτυχιακό» κάποιος συνάδελφος τους. Ας μην ξεχνάμε ότι στο κοντινό παρελθόν ήταν συνηθισμένο, ο υποψήφιος φοιτητής να βρίσκεται σε πολυετή αναζήτηση ΠΜΣ, συνήθως στο εξωτερικό, ενώ η οικονομική επιβάρυνση για όσους τα κατάφερναν ήταν σημαντική, σημαντικότερη από τη σημερινή. Ακόμη και σήμερα αρκετοί υποψήφιοι παρακολουθούν εξ αποστάσεως προγράμματα π.χ. στην Κύπρο ή σε «συνεργαζόμενα» με Πανεπιστήμια του εξωτερικού κολέγια.
Από αυτά τα 737 ΠΜΣ, το 29% προσφέρονται χωρίς δίδακτρα, κατά κύριο λόγο από τα μεγάλα, κεντρικά Πανεπιστήμια. Τα ΠΜΣ που προσφέρονται χωρίς δίδακτρα χρηματοδοτούνται κατ’ουσίαν από τον κρατικό προϋπολογισμό, γεγονός που σημαίνει ότι στα συγκεκριμένα ΑΕΙ οι καθηγητές καλύπτουν μέρος του ωραρίου τους με τη διδασκαλία και μεταπτυχιακών μαθημάτων, ενώ υποστηρίζονται από το υπάρχον διοικητικό προσωπικό.
Η κατάσταση είναι τελείως διαφορετική για τα ΑΕΙ όπου τα ΠΜΣ προσφέρονται με δίδακτρα. Για αυτά τα ΑΕΙ, οι διαθέσιμοι πόροι δεν είναι αρκετοί και συνεπώς οι φοιτητές χρηματοδοτούν οι ίδιοι τις σπουδές τους, αλλά και το υποχρηματοδοτούμενο ίδρυμα, αφού ένα σημαντικό μέρος των διδάκτρων αξιοποιείται από τα ιδρύματα για τη χρηματοδότηση των λειτουργικών τους αναγκών. Για παράδειγμα αγορά εξοπλισμού, πρόσληψη προσωπικού, διδασκαλία σε προπτυχιακά προγράμματα κ.λπ. Έτσι έχουμε το παράδοξο, αρκετά συχνά οι μεταπτυχιακοί φοιτητές να χρηματοδοτούν μέρος των σπουδών των προπτυχιακών φοιτητών.
Στο υπο-διαβούλευση νομοσχέδιο κανένα ΠΜΣ δεν θα έχει δίδακτρα. Τα δίδακτρα βαπτίσθηκαν ως «τέλος εγγραφής», ενώ το ποσό ανέρχεται υπό προϋποθέσεις στα € 1.700 περίπου. Αυτή η προκρούστρια κλίνη δεν εξετάζει καθόλου τη χρονική διάρκεια του ΠΜΣ, ούτε αν το ΠΜΣ περιλαμβάνει εργαστηριακά μαθήματα, ούτε πόσες ώρες διδασκαλίας πραγματοποιούνται, αλλά ούτε αν διδάσκουν σε αυτό επισκέπτες καθηγητές που έρχονται από άλλα Πανεπιστήμια ή και από το εξωτερικό. Αντίθετα, η προκρούστια κλίνη συνδέει τον μισθό του ανειδίκευτου εργάτη, με το τέλος εγγραφής στο ΠΜΣ. Λογική παράξενη, σίγουρα μιας άλλης εποχής!
Το σχέδιο νόμου εξαντλείται σε λειτουργικές λεπτομέρειες που ήδη ρυθμίζονται σε μεγάλο βαθμό από τους εσωτερικούς κανονισμούς των «αυτοδιοίκητων» ΑΕΙ, σε βαθμό που να θεωρεί κανείς ότι αποτελούν προκάλυμμα απόκρυψης της βασικής πρόθεσης του υπουργείου, που είναι η παροχή ΠΜΣ χωρίς δίδακτρα ή με πολύ χαμηλά δίδακτρα.
Είναι εμφανές ότι το άμεσο αποτέλεσμα του προτεινόμενου νομοσχεδίου θα είναι καταστροφικό αφού άμεσα:
- Θα μειωθεί ο αριθμός των προσφερόμενων μεταπτυχιακών προγραμμάτων και θέσεων.
- Θα υπάρξει δραματική πτώση στην ποιότητα της παρεχόμενης εκπαίδευσης ή ακόμη και αδυναμία διενέργειας των μεταπτυχιακών προγραμμάτων.
- Θα ανοίξει η ψαλίδα των παρεχόμενων υπηρεσιών/προγραμμάτων μεταξύ των κεντρικών ΑΕΙ και των περιφερειακών πανεπιστημίων και ΤΕΙ.
- Θα αυξήσει τον αριθμό των μεταπτυχιακών φοιτητών που παρακολουθούν προγράμματα στο εξωτερικό ή στα «συνεργαζόμενα» κολέγια.
Είναι λοιπόν το ζητούμενο, να έχουμε λιγότερους μεταπτυχιακούς φοιτητές ή μήπως να κλείσουμε και αυτή την πηγή χρηματοδότησης για τα ΑΕΙ ή μήπως να μειώσουμε την προσφερόμενη ποιότητα των ΠΜΣ; Είναι λοιπόν το ζητούμενο να καταστρέψουμε κάτι που ήδη υπάρχει και λειτουργεί ικανοποιητικά, με τα προβλήματά του βέβαια, στο όνομα μιας «δωρεάν» εκπαίδευσης που δεν μπορούμε να χρηματοδοτήσουμε και συνεπώς να διασφαλίσουμε την ποιότητά της;
Είναι βέβαιο ότι το νομοσχέδιο αυτό, αν ψηφιστεί, θα αποτύχει να βελτιώσει την υπάρχουσα κατάσταση αφού δεν εξασφαλίζει τους απαραίτητους πόρους για τη λειτουργία των ΠΜΣ. Είναι επίσης αυτονόητο ότι η Παιδεία απαιτεί σημαντικές επενδύσεις και όχι μόνο βαρύγδουπες μεταρρυθμίσεις. Ας θυμίσει λοιπόν κάποιος στον κ. Υπουργό το σύνθημα «Προίκα στην Παιδεία 15%» ή γιατί όχι εκείνη την πιο σύγχρονη διαφήμιση που έλεγε «George, no martini, no party!»
*Ο Πάνος Φιτσιλής, είναι καθηγητής στα ΤΕΙ Θεσσαλίας