Η πρόσφατη κατάσχεση μεγάλης ποσότητας κοκαΐνης στη χώρα μας, αποτελεί την κορυφή του παγόβουνου της διεθνούς διακίνησης ναρκωτικών ουσιών που μαστίζει την παγκόσμια κοινωνία και κυρίως τις κοινωνίες του δυτικού κόσμου.
Είναι χαρακτηριστικό ότι κατά τη διάρκεια της πανδημίας η διακίνηση του συνόλου των ναρκωτικών ουσιών επηρεάστηκε καταλυτικά από τα περιοριστικά μέτρα και τους ελέγχους που επιβλήθηκαν, με μοναδική εξαίρεση τη διακίνηση κοκαΐνης η οποία κράτησε σταθερά ανοδικές τάσεις μέχρι και σήμερα.
Τούτο, βεβαίως, οφείλεται στο γεγονός ότι η κοκαΐνη βρίσκεται σταθερά στις προτιμήσεις των υψηλών κοινωνικοοικονομικών στρωμάτων του δυτικού κόσμου και συνεπώς τα κέρδη που αποκομίζει το οργανωμένο έγκλημα ανέρχονται δεκάδες δισεκατομμύρια ευρώ ετησίως.
Στον ευρωπαϊκό χώρο, οι χρήστες κοκαΐνης ανέρχονται στα 4,4 εκατ., γεγονός που καταδεικνύει το τεράστιο εύρος της ζήτησης και συγχρόνως τα τεράστια κέρδη που αποκομίζουν τα οργανωμένα κυκλώματα διακίνησης ναρκωτικών (UNODC, World Drug Report 2021, United Nations publication, No. E.21.XI.8)
Τα στοιχεία που προκύπτουν από την προσφάτως δημοσιευθείσα κοινή έκθεση της αρμόδιας υπηρεσίας του ΟΗΕ για τα ναρκωτικά και της Europol, αναδεικνύουν το μέγεθος του προβλήματος σε ολόκληρο τον κόσμο και κυρίως στη ευρωπαϊκή ήπειρο (UNODC and EUROPOL, The illicit trade of cocaine from Latin America to Europe – Cocaine Insights 1, UNODC, Vienna, September 2021).
Παρά τις προσπάθειες της διεθνούς κοινότητας, οι παραδοσιακές χώρες παραγωγής της Λατινικής Αμερικής (Κολομβία, Βολιβία, Περού) συνεχίζουν να επεκτείνουν τις καλλιέργειες τους και να προωθούν καθημερινά τεράστιες ποσότητες κοκαΐνης στις δύο μεγαλύτερες αγορές του κόσμου που είναι οι ΗΠΑ και η Ευρώπη.
Οι κύριες οδοί διακίνησης της κοκαΐνης προς τον Ευρωπαϊκό χώρο περνούν από τα λιμάνια της Ιβηρικής χερσονήσου μέσω αφρικανικών χωρών, χερσαία μέσω των δυτικών Βαλκανίων, ενώ τα τελευταία χρόνια τα λιμάνια του Ρότερνταμ και της Αμβέρσας αποτελούν τις κύριες πύλες εισόδου κοκαΐνης στον κορμό της ευρωπαϊκής ηπείρου. Στα δύο αυτά ευρωπαϊκά λιμάνια, το 2020, κατασχέθηκαν 33 και 66 τόνοι κοκαΐνης αντιστοίχως, σύμφωνα με τα στοιχεία της παραπάνω έκθεσης.
Η Ελλάδα, λόγω της γεωγραφικής της θέσης, συνεχίζει να αποτελεί κυρίως μία χώρα τράνζιτ αλλά και προορισμού στη διεθνή διακίνηση κοκαΐνης με αυξητικές μάλιστα τάσεις καθόσον το 2019 κατασχέθηκαν συνολικά 953 κιλά κοκαΐνης, ποσότητα τετραπλάσια σε σχέση με το 2018 (Ετήσια Έκθεση ΣΟΔΝ-ΕΜΠ για τα Ναρκωτικά στην Ελλάδα, 2019, σελ. 5).
Το γεγονός ότι η διακίνηση κοκαΐνης και ηρωίνης αποτελούν τις δύο μεγαλύτερες και επικερδέστερες αγορές για το οργανωμένο έγκλημα παγκοσμίως και προκειμένου οι οργανωμένες εγκληματικές ομάδες να διασφαλίσουν τα κέρδη τους, έχουν προχωρήσει τα τελευταία χρόνια σε σημαντικές μεθοδολογικές αλλαγές στον τρόπο λειτουργίας τους.
Συγκεκριμένα, τόσο στις χώρες παραγωγής όσο και στις χώρες προορισμού έχουν τοποθετηθεί εκπρόσωποι των οργανωμένων εγκληματικών ομάδων οι οποίοι συντονίζουν τις παράνομες δραστηριότητες, καταφεύγοντας συχνά μάλιστα στη χρήση θανατηφόρας βίας τόσο εναντίον αντιπάλων εγκληματικών ομάδων, που προσπαθούν να διασφαλίσουν μερίδιο της παράνομης αγοράς, όσο και κατά εκπροσώπων της έννομης τάξης.
Δυστυχώς, οι εκτιμήσεις των διεθνών οργανισμών συγκλίνουν στο γεγονός ότι η διακίνηση της κοκαΐνης θα αυξηθεί περαιτέρω μελλοντικά και για το λόγο αυτό οι αρμόδιες κρατικές αρχές οφείλουν να ενισχύσουν την αστυνομική και δικαστική συνεργασία τους και κυρίως να συντονίσουν τις στρατηγικές τους κυρίως στον τομέα της πρόληψης.
* Ο Ευάγγελος Στεργιούλης είναι Διδάκτωρ Κοινωνιολογίας του Παντείου Πανεπιστημίου και ε.α. Υποστράτηγος της Ελληνικής Αστυνομίας. Υπηρέτησε στην έδρα της Ευρωπαϊκής Αστυνομικής Υπηρεσίας-Europol, στη Χάγη, και διετέλεσε προϊστάμενος των Εθνικών Γραφείων Interpol και Europol της Ελλάδας. Έχει διδάξει στις Ακαδημίες της Ελληνικής και Κυπριακής Αστυνομίας, καθώς και στο Ανοικτό Πανεπιστήμιο Κύπρου.