Όλοι κάνουν λόγο για τη λαμπηδόνα του σύγχρονου πολιτισμού, την αλματώδη εξέλιξη της τεχνολογίας, την κατοχύρωση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και για το υψηλό μορφωτικό και πνευματικό επίπεδο του σημερινού ανθρώπου κατά κύριο λόγο, βέβαια, στον κόσμο της Εσπερίας. Μήπως, όμως, όλα αυτά τα περιπεπλεγμένα εγκώμια για την κουλτούρα του δυτικού κόσμου είναι λίαν επιπόλαια και ίσως μάταια; Μήπως είναι ακόμη ένα ακόμη από τα πολλά τεχνάσματα ορισμένων για να κρατούν τους ανθρώπους καθηλωμένους σε μια κατάσταση και διάθεση αδιαφορίας και στρουθοκαμηλισμού;
Είμαστε η κοινωνία της αφθονίας, όπως λένε, και πάλι, όμως, είμαστε στερημένοι. Φυσικά δεν αναφέρομαι στην αδηφαγία μας, στο αχαλίνωτο μυαλό και στόμα μας που όλο ζητά για τον εαυτό του. Δεν αναφέρομαι σε αυτήν την καταναλωτική φρενίτιδα πoυ μας αποξένωσε και μας απομόνωσε. Δεν μιλώ για την αδικαιολόγητη στέρηση που αισθανόμαστε σαν δυτική κοινωνία, ενώ μας ταΐζουν πλουσιοπάροχα, οι αδύναμες και τω όντι στερημένες βασικών αγαθών χώρες που κατ’ επίφασιν ονομάζονται αναπτυσσόμενες. Δεν αναφέρομαι στο τέρας του ατομικισμού μας και της τυφλής προσήλωσης και υποταγής στο κυνήγι της υλικής ευμάρειας, το οποίο μας έκανε να μη βλέπουμε αυτά που έχουμε και να λέμε τα πολλά, λίγα.
Αναφέρομαι σε μια αληθινή και τρομακτική στέρηση, ΣΥΝ-άνθρωποι στερούμεθα προτύπων, κοινωνικών, ηθικών, πολιτικών μέχρι και οικονομικών. Και η στέρηση είναι τόσο μεγάλη που δεν αισθητοποιείται το μέγεθος της. Έχουμε απωλέσει τον τίτλο της κοινωνίας πλέον, γιατί μια κοινωνία συνεργάζεται, συμπορεύεται και αναζητά το καλύτερο για όλα τα μέλη της. Διαπλάθει παιδιά που θα γίνουν θεράποντες των αξιών της και αντιμετωπίζει τα προβλήματά που την αφορούν συλλογικά και αποτελεσματικά. Εμείς είμαστε εδώ και καιρό στον αυτόματο πιλότο.
Πού ακριβώς κρύβεται αυτή η στέρηση όμως δεν έχουν αναρωτηθεί; Κρύβεται σε μια έκδηλη απουσία ηγετών και διανοουμένων, σε μια παντελή αδιαφορία για ό,τι συμβαίνει γύρω μας, σε έναν κατάπτυστο μιθριδατισμό από τον οποίο πάσχουμε. Κρύβεται στην ιδέα που είχαμε ότι μικρές αδικίες που συνέβαιναν μακριά μας δεν θα εξελίσσονταν σε κάτι μεγαλύτερο και απειλητικό στον δικό μας συβαριτισμό και την τρυφή. Ξεχάσαμε μια ρήση του Μάρτιν Λούθερ Κινγκ: «η αδικία κάπου γεννά αδικία παντού».
Είναι εξαιρετικά εντυπωσιακό το γεγονός ότι δεν υπάρχουν πια πνευματικοί ηγέτες, διανοούμενοι, μαικήνες της τέχνης που με τα έργα τους θα προσφέρουν το ερέθισμα για μια ελπιδοφόρο αλλαγή, δεν υπάρχουν θεμιστοπόλοι που θα μάχονταν με σθένος και ζήλο για τη δικαιοσύνη, δεν υπάρχουν άνθρωποι με όραμα. Υπάρχουν μόνο κύμβαλα αλαλάζοντα και μωροφιλόδοξοι νάρκισσοι που ο αυτοσκοπός της ζωής τους είναι να ικανοποιήσουν το ανικανοποίητο εγώ τους. Ίσως, βέβαια, και να υπάρχουν αλλά θα είναι σαν αυτούς που ο Πλάτωνας στην Πολιτεία του αναφέρει ως «ουκ έχοντες εις τον βίον σκοπόν έναν», που ζουν και σκέπτονται εν παραβύστω χωρίς να καταβάλουν την ελάχιστη προσπάθεια να αφυπνίσουν τα ανδράποδα του υλικού ευδαιμονισμού, τα οποία ανδράποδα απεμπολούν την ευθύνη που φέρουν για την κατάστασή τους.
Γιατί είναι άραγε τόσο εντυπωσιακό αυτό; Είναι γιατί, ενώ η τεχνολογία προχώρησε τόσο πολύ και οι διανοούμενοι θα μπορούσαν να την αξιοποιήσουν για να κρατούν σε εγρήγορση τον κόσμο, να αποδοκιμάζουν τα κακώς κείμενα, να καταδικάζουν των μακιαβελισμό των ιθυνόντων, να αποσκορακίζουν καθετί άνομο, η τεχνολογία κατασκευάζει τις αλυσίδες των ανθρώπων που τους ναρκώνουν και τους καθιστούν ανίκανους να αντιδράσουν στα ειδεχθή εγκλήματα που γίνονται σε βάρος της ανθρωπότητας.
Είναι εντυπωσιακό, γιατί έχουμε κατοχυρώσει την ελευθερία του λόγου και της έκφρασης κι όμως δεν μιλάμε, παρακολουθούμε άπραγοι και περιμένουμε το επόμενο βέλος. Για σκεφτείτε όλοι οι μεγάλοι διανοούμενοι, όπως ο Ρουσσώ, ο Λοκ, μεγάλοι ποιητές, όπως ο Ανδρέας Κάλβος και άλλοι παλιοί στοχαστές που εμπνέουν ακόμη με το έργο τους να είχαν τα μέσα και τη δυνατότητα να διακηρύσσουν με τόση ευκολία τις ιδέες τους; Ήταν αξιοθαύμαστοι, γιατί τότε σε σκότωναν αν έλεγες κάτι που «δεν έπρεπε να πεις», όμως είχαν το θάρρος ακόμη και να πεθάνουν για τα πιστεύω τους, για να αφήσουν ένα πνεύμα αλλαγής προς το βέλτιον.
Εμείς, σήμερα, δεν έχουμε καν ιδέες. Εμπιστευόμαστε τυφλά τις ζωές μας σε όποιον μας τάξει πιο πολλά. Εμείς είμαστε μια νηπενθής κοινωνία που δεν πονέσαμε με τον πόνο άλλων κοινωνιών και δεν πονάμε ούτε για το δικό μας πόνο. Εμείς τι παρακαταθήκη αφήνουμε για τους επόμενους;
Αυτό που αφήνουμε είναι μια κενή κοινωνία, μη ασφαλή με τρομοκρατία, φόβο για πυρηνικό όλεθρο, μια κοινωνία που αγαπά τα άκρα είτε τα δεξιά είτε τα αριστερά, που έχουν αμφότερα προκαλέσει δεινά στον πλανήτη πάλαι, μια κοινωνία, στην οποία επικρατεί βαβελική σύγχυση στην ανθρώπινη επικοινωνία, μια κοινωνία των διαφόρων ειδών αμοραλισμού, μια κοινωνία που έχει αλυσοδεθεί στο άρμα του ατομικισμού και κινείται με ιλιγγιώδη ταχύτητα προς το έσχατο όριο της ηθικής κατάπτωσης. Μια κοινωνία, η οποία πάσχει από τα πιο ανυπόφορα και βδελυρά σύνδρομα και δεν αντιδρά.
Όλα αυτά δεν είναι απότοκα τής οικονομικής δυσπραγίας, είναι απότοκα μιας ανειμένης αίσθησης ορίων, ατομικής και κοινωνικής ευθύνης.
Είναι δυνατόν να μην μας ενοχλεί η αποφορά της διεφθαρμένης κοινωνίας μας;
*Ο Χρήστος Ωραιόπουλος είναι πρωτοετής φοιτητής της Νομικής.