Η σημερινή κρίση ίσως αποδειχτεί μια μεγάλη ευκαιρία να αντιμετωπίσουμε ως χώρα ένα από τα σημαντικότερα προβλήματα της σύγχρονης Ελλάδας: Την εγκατάλειψη της περιφέρειας και την υπερβολική συσσώρευση  του πληθυσμού στα αστικά κέντρα.Κατά τη γνώμη μου μια από τις ουσιαστικότερες  αιτίες για τη σημερινή κοινωνικο-οικονομική κρίση έχει τις ρίζες της μισό και βάλε αιώνα πίσω. Τότε που άδειαζαν τα χωριά για να έρθουν όλοι στις πόλεις. Ήδη από την δεκαετία του ‘80 θυμάμαι ότι το αγαπημένο θέμα έκθεσης των απανταχού φιλολόγων ήταν η αστυφιλία και οι επιπτώσεις της.

Ποτέ όμως δεν υπήρξε πραγματική πολιτική βούληση να ανακοπεί. Τώρα ευτυχώς (;) θα μας αναγκάσουν οι συνθήκες. Δουλειές δεν υπάρχουν και αν υπάρχουν κακοπληρώνονται όλο και περισσότερο. Η ποιότητα της ζωής έχει πέσει κατακόρυφα. Μας τρώει το μποτιλιάρισμα, οι αποστάσεις, το γκρίζο τσιμέντο η (ατμοσφαιρική και αισθητική) ρύπανση ενίοτε και τα σκουπίδια. Η εγκληματικότητα έχει κι αυτή αρχίσει να προβληματίζει. Όπως λέει και η γιαγιά μου, το Benefit/Cost του να ζεις στην Αθήνα έχει αρχίσει εδώ και χρόνια να πέφτει επικίνδυνα και τώρα έφτασε σε οριακές τιμές. Ήρθε η ώρα να το σκεφτούμε σοβαρά. Μήπως να γυρίσουμε λίγο πίσω τα ρολόγια στη δεκαετία του ‘50-‘60 και να το ξαναπάρουμε από την αρχή;

Υπάρχουν άνθρωποι που προέρχονται από την περιφέρεια και ζουν στην πόλη δύσκολα, δουλεύοντας (όσοι είναι «τυχεροί») για 700 ευρώ. Για να τα βγάλουν πέρα με το αστικό κόστος ζωής θα έπρεπε ο μήνας να έχει 20 μέρες. Μπορεί μάλιστα να έχουν περιουσία στην ύπαιθρο η οποία κάθεται ανενεργή (…αν δεν την έχασαν το ‘99 στο χρηματιστήριο). Όσο λοιπόν  μεγαλώνει η κρίση και η ανεργία στα αστικά κέντρα, τόσο νομίζω ότι η ύπαιθρος θα είναι μια διέξοδος για όλο και περισσότερους.
Ακόμα περισσότερο αυτό ισχύει για νέους επιστήμονες που αντί να κάθονται να χάνουν τον καιρό τους αναζητώντας μια δουλεία σε μια ήδη κορεσμένη αστική αγορά θα μπορούσαν να εκμεταλλευτούν τις ικανότητές τους σε ένα πιο παρθένο έδαφος. Ιδίως αν έχουν και κάποιες ρίζες στην περιφέρεια οπότε μπορούν πιο εύκολα να κάνουν μια αρχή. Αυτοί είναι που μπορεί να φυσήξουν λίγο ζωή στην εγκαταλελειμμένη  περιφέρεια. Αν η επιχειρηματικότητα δεν ήταν τόσο συκοφαντημένη στην ελληνική κοινωνία μια τέτοια απόφαση θα ήταν πιο αυθόρμητη. Παρ’ όλα αυτά έχουμε αρχίσει να βλέπουμε εντυπωσιακά δείγματα «φυγόκεντρης» επιχειρηματικότητας σε διάφορους τομείς. Η παραγωγή αγροτικών προϊόντων ψηλής προστιθέμενης αξίας και ο τουρισμός, στις σύγχρονες μορφές του όμως (δηλ. όχι της αρπαχτής), είναι κατά τη γνώμη μου οι πιο ελπιδοφόροι τομείς. Εκεί που έχουμε το συγκριτικό πλεονέκτημα. Μιλάμε για οικογενειακές, μικρές επιχειρήσεις που μπορεί να φτιάχνουν από μαρμελάδες ως καλλυντικά ή να διαχειρίζονται ένα κατάλυμα. Δεν λέω τίποτε πρωτότυπο, αυτό ήδη υπάρχει σε Ιταλία, Ισπανία, Γαλλία και αποτελεί το βασικό τους μοντέλο της περιφερειακής ανάπτυξης. 

Εκτός λοιπόν από το εξωτερικό στο οποίο στρέφονται πολλοί νέοι πτυχιούχοι για να ακολουθήσουν έναν χαραγμένο δρόμο, υπάρχει και η πρόκληση του να τον χαράξουν μόνοι τους σε κάποια πλαγιά ή σε κάποιο νησί της πατρίδας μας. Πολλοί μπορεί να επικαλεσθούν τη μοναξιά και την απομόνωση από τα διάφορα δρώμενα. Υπάρχει όμως μεγαλύτερη μοναξιά από αυτήν του διαμερίσματος της πόλης; Εξάλλου η εξέλιξη της τεχνολογίας κάνει ακόμα πιο ανώδυνη μια τέτοια επιλογή. Το διαδίκτυο έχει μετατρέψει σε πολλούς κλάδους την τηλε-εργασία από επιστημονική φαντασία σχεδόν σε καθημερινότητα. Με το internet και τα κοινωνικά δίκτυα είσαι πάντα μέσα στις εξελίξεις ακόμα κι αν είσαι εκατοντάδες χιλιόμετρα μακριά. Μπορείς πλέον να συμμετέχεις από παντού στο κοινωνικό γίγνεσθαι. Μπορείς να μιλάς άνετα με τους φίλους σου ή ακόμα να σχολιάζεις και (γιατί όχι) να γράφεις τα άρθρα σου για το protagon.

Για να ξεφύγουν όμως αυτά που λέω από τη σφαίρα του ρομαντικού ευχολογίου, θα πρέπει να υπάρξει συγχρόνως και μια γενναία πολιτική πρωτοβουλία. Να δώσει κίνητρα (όχι μόνο οικονομικά) και να κάνει καμπάνιες που θα κάνουν τον κόσμο να το σκεφτεί σοβαρά. Να κατασκευάσει υποδομές που θα εμπνέουν εμπιστοσύνη στον πολίτη που απομακρύνεται από τα αστικά κέντρα, όπως συμβαίνει σε όλα τα ανεπτυγμένα κράτη. Τα ευρυζωνικά δίκτυα καθώς και οι αξιόπιστες μονάδες υγείας είναι κατά τη γνώμη μου από τις πρώτες προτεραιότητες. Η μορφολογία της χώρας μας δεν είναι επαρκής δικαιολογία για κωλυσιεργίες. Αντίστοιχη, ίσως και δυσμενέστερη είναι της Νορβηγίας. 

Συμπερασματικά νομίζω ότι το μέλλον είναι εκτός Αθηνών, αρκεί να ξανακάνουμε την περιφέρεια και την ύπαιθρο χώρο παραγωγής κι όχι μόνο κατανάλωσης. Προς θεού, δεν λέω ότι όλα θα είναι ρόδινα, αγγελικά πλασμένα και ότι η φυγή από την πόλη είναι μια εύκολη απόφαση. Ζηλεύω όμως αυτούς που την έχουν πάρει. Που δυσκολεύτηκαν στην αρχή αλλά μετά τα βάζουν με τον εαυτό τους γιατί δεν την πήραν νωρίτερα.
Τελικά η ποιότητα της ζωής δεν μετριέται μόνο με τα πόσα ευρώ βγάζει ο καθένας. Μετριέται και με το τι αέρα αναπνέει, με τι γεμίζει το μάτι του (αλλά και το στομάχι του), πόσο χρόνο περνάει με αυτούς που αγαπάει. Αν τα βάζαμε όλα αυτά σε μια ζυγαριά πριν από 3-4 χρόνια ίσως ακόμα να έγερνε προς την μεριά της μεγάλης μας πόλης. Σήμερα πολύ αμφιβάλλω…

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News